Autor: Anna Juwan

Temat: Nie dam się zjeść

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Podasz przykłady gatunków roślin, które wykształciły mechanizmy obronne.

• Przedstawisz przykłady przystosowań roślin do obrony przed zwierzętami roślinożernymi.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• skrzynka odkryć;

• gra dydaktyczna;

• mapa pojęć.

Formy pracy:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• materiał roślinny (skrzynki odkryć).

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

2. Uczniowie przypominają sobie informacje na temat mechanizmów obronnych roślin z lekcji „Roślinożerność – przystosowania roślinożerców i mechanizmy obronne roślin”. Wyszukują również w Internecie ciekawostki na temat różnych przystosowań u roślin.

3. Nauczyciel przygotowuje trzy stanowiska pracy. Na każdym stanowisku umieszcza „skrzynkę odkryć”, w której znajdują się:
   – stanowisko 1 – np. gałązka jeżyny, kaktus (lub inna roślina mająca kolce, ciernie, ostre brzegi liści) i pokrzywa (lub inna roślina drażniąca);
   – stanowisko 2 – np. konwalia, cis (lub inna roślina trująca) i wilcze jagody, owoce kaliny (lub inna roślina o owocach podobnych do jadalnych);
   – stanowisko 3 – np. wrotycz (lub inna roślina odstraszająca smakiem, zapachem, wyglądem) i bluszcz (lub inna roślina wytwarzająca kryształy szczawianu wapnia).

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Co wiesz na ten temat?”. Prosi wybranego ucznia o zapisywanie propozycji.

Faza realizacyjna:

1. Skrzynka odkryć. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy i wyjaśnia uczniom zasady pracy: w „skrzynkach odkryć” znajduje się materiał roślinny; zadaniem uczniów jest określenie, jaki rodzaj mechanizmu obronnego występuje u poszczególnych okazów. Prowadzący lekcję wyznacza czas pracy przy każdym stanowisku (5 min).
   Każda z grup podchodzi do wyznaczonego stanowiska pracy i z przygotowanej skrzynki wyjmuje okazy. Dokonuje ich obserwacji. Następnie, korzystając z e‑materiału, uczniowie wspólnie przygotowują o nich informacje.
   Po upływie wyznaczonego czasu grupy przechodzą na kolejne stanowiska.
   Nauczyciel kontroluje pracę grup, wyjaśnia ewentualne wątpliwości. Uczniowie prezentują przygotowane informacje, uzupełniają braki, korygują błędy.

2. Praca z multimedium („Gra edukacyjna”). Uczniowie dzielą się na zespoły i rozwiązują pytania quizowe. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel ogłasza zwycięską drużynę.

3. Uczniowie wykonują polecenie 2: „Ułóż pytanie quizowe dotyczące sposobów obrony roślin przed roślinożercami, w którym zawrzesz informacje na temat obrony biernej roślin”. Gotowe pytanie przekazują do rozwiązania osobie z pary.

4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenie nr 8 („Określ, czy w celu zapewnienia sobie najlepszych warunków do życia rośliny powinny odstraszać wszystkich roślinożerców. Odpowiedź uzasadnij”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie porównują swoje odpowiedzi z najbliżej siedzącymi sąsiadami. Nauczyciel w razie trudności naprowadza podopiecznych na właściwe rozwiązania lub wyjaśnia wątpliwości.

Faza podsumowująca:

1. Klasa wspólnie wykonuje mapę pojęć podsumowującą zajęcia.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W tym kontekście dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji oraz wyjaśnia wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 7 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Gra edukacyjna” na lekcji „Roślinożerność – przystosowania roślinożerców i mechanizmy obronne roślin”.