Dla nauczyciela
Autor: Dorota Czarny
Przedmiot: Historia
Temat: Konfederacja barska – przyczyny, przebieg, skutki i ocena
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja)
Uczeń:
wyjaśnia znaczenie konfederacji barskiej;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
ustala, kim byli konfederaci barscy i jakie były ich dążenia;
wskazuje powody klęski konfederatów i ocenia, czy ich działania przyczyniły się do obrony, czy raczej do upadku wolności;
wyjaśnia, dlaczego historykowi czasem niełatwo być obiektywnym.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów,
dyskusja,
mapa mentalna,
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.
Formy zajęć:
praca indywidualna,
praca w grupach,
praca w parach,
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,
flipcharty, markery.
Przebieg zajęć:
Przed lekcją
Uczniowie są poproszeni o zapoznanie się z tekstem zawartym w e‑podręczniku, żeby móc w czasie lekcji uczestniczyć w dyskusji.
Faza wstępna
Nauczyciel przedstawia cel zajęć: na tej lekcji poznacie przyczyny, przebieg oraz skutki konfederacji barskiej, a następnie ocenicie, czy ich działania przyczyniły się do obrony, czy może do upadku wolności.
Nauczyciel prosi uczniów, by przypomnieli sobie w błyskawicznym tempie: Kiedy, gdzie i dlaczego została zawiązana konfederacja barska? Uczniowie odpowiadają na pytania, a ich odpowiedzi zostają zapisane na tablicy.
Faza realizacyjna
Nauczyciel dzieli klasę na pięć grup, rozdaje im arkusze z pytaniami i markery. Grupy mają za zadanie wybrać swojego przedstawiciela – lidera. Uczniowie odpowiadają na pytania na podstawie materiałów z e‑podręcznika.
- Grupa 1 – Dlaczego doszło do zawiązania konfederacji na Podolu?
- Grupa 2 – Kto przystąpił do konfederacji i dlaczego szybkie stłumienie zrywu konfederatów okazało się zbyt trudne?
- Grupa 3 – Wypisz okoliczności, które doprowadziły do buntu (tzw. koliszczyzny), a następnie uzasadnij, dlaczego miały charakter złożony i do dziś budzą ożywione dyskusje wśród historyków.
- Grupa 4 – Na kogo mogli liczyć konfederaci? Uzasadnij.
- Grupa 5 – Jakie kroki poczynił Stanisław August Poniatowski w obliczu wojny domowej?
Po wyznaczonym czasie liderzy grup odczytują swoje odpowiedzi, a plakaty zawieszają w widocznym miejscu. Po wysłuchaniu wszystkich wypowiedzi nauczyciel zadaje pytanie do przedyskutowania, a zarazem oceny sytuacji:
Czy działania konfederatów przyczyniły się do obrony, czy do upadku wolności?
Uczniowie wyrażają swoje zdanie, argumentując wypowiedzi – dyskusja. Na podstawie zdobytej wiedzy uczniowie wspólnie tworzą mapę mentalną „konfederacja barska”. Aby wspólnie dokonać analizy swojej pracy i wyciągnąć wnioski z omawianej lekcji, nauczyciel prosi uczniów o obejrzenie filmu edukacyjnego z zasobów multimedialnych. Następnie uczniowie w parach przedyskutowują polecenia. Po wykonaniu zadania wyznaczeni lub chętni uczniowie odpowiadają na pytania i wspólnie z klasą zapisują wnioski z lekcji.
Faza podsumowująca
W ramach podsumowania zajęć nauczyciel prosi uczniów o wykonanie wybranych ćwiczeń.
Na zakończenie prosi uczniów o samoocenę i ocenę pracy grup na zajęciach. Najaktywniejsze osoby lub grupy otrzymują oceny.
Praca domowa:
Przedstaw w formie taśmy chronologicznej wydarzenia związane z konfederacją barską.
Wykonaj wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z e‑podręcznika.
Materiały pomocnicze:
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, z. 43, Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego w świetle źródeł, oprac. W. Konopczyński, Kraków 1924, s. 14–16.
W.W. Sokyrska, T. Srogosz, Hajdamacy i koliszczyzna w historiografii polskiej i ukraińskiej. Polsko‑ukraiński dwugłos, „Przegląd nauk historycznych” 2017, t. 16 (2), s. 13–14 i 37.
Europa w latach 1748‑1766.
Polska podczas konfederacji barskiej 1768‑1772.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium
Film edukacyjny i wiadomości zawarte w e‑podręczniku mogą być wykorzystane do przygotowania przez chętnych uczniów prezentacji multimedialnej na temat konfederacji barskiej ze wskazaniem przytoczonych przez historyków stanowisk i argumentów.