Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Ontologiczny kontratak Arystotelesa – substancja

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• analizuje związek między ontologią i epistemologią na przykładzie problemu istnienia bytów ogólnych;

• porównuje platońską koncepcję idei z arystotelesowską koncepcją substancji;

• rozumie znaczenie pojęcia substancji dla rozwoju nauk przyrodniczych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• drama;

• film.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Ontologiczny kontratak Arystotelesa – substancja”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z historią o badaniach przytoczoną we wstępie i zastanowienie się, na czym polega problem z określeniem, dla kogo lek jest bezpieczny.

Faza wprowadzająca:

1. Przedstawienie wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika tematu lekcji i celów zajęć. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Co stanowiło problem w określeniu po przeprowadzonych badaniach, dla kogo lek jest bezpieczny?

Faza realizacyjna:

1. Drama. Nauczyciel prosi klasę, aby podzieliła się na czteroosobowe zespoły. Informuje uczniów, że będą pracować metodą dramy i wyjaśnia jej zasady:
   a. Przedstawia temat: Arystoteles krytykuje teorię idei. Zadaniem każdej grupy będzie przygotowanie krótkiego reportażu lub fragmentu programu informacyjnego.
   b. Przedstawia technikę dramy: Wyjaśnia, że uczniowie wcielą się w różne role. Członkowie każdego zespołu zdecydują, jaką chcą przyjąć rolę (np. dziennikarza‑komentatora w studiu telewizyjnym, dziennikarza przeprowadzającego wywiad, osoby, z którą będzie przeprowadzany wywiad) – może ich być dwoje.
   c. Nauczyciel przekazuje instrukcje dotyczące sposobu wykonania zadań – każda z osób odgrywających rolę ma określone zadania (np. komentator w studiu odpowiada za rzetelną i merytoryczną informację, dziennikarz przeprowadzający wywiad za przygotowanie interesujących pytań, osoba, z którą przeprowadzany jest wywiad, w jak największym stopniu powinna wczuć się w swoją rolę itp),
   d. Następnie każda grupa odgrywa swoją scenkę na forum klasy.
   Nauczyciel informuje, ile czasu grupy mają na przygotowanie dramy i jak długo mogą trwać scenki. Uczniowie wraz z nauczycielem oglądają przygotowane przez grupy prezentacje. Po zakończeniu prezentacji uczniowie dzielą się wrażeniami, dyskutują, oceniają kolegów. Nauczyciel również podsumowuje występy uczniów.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Film”. Uczniowie po zapoznaniu się z nim dzielą się na grupy i przygotowują odpowiedzi na pytania: Scharakteryzuj praktykę badawczą Arystotelesa wobec bytu. Czym różni się jego podejście od Platońskiego? Jakie cztery przyczyny rzeczy wyodrębnia Arystoteles i jak je charakteryzuje? Po upływie ustalonego wcześniej czasu przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycje odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do nich lub je uzupełniają. Nauczyciel czuwa nad prawidłowym przebiegiem zadania, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 9.: Wskaż w swoim otoczeniu cztery rzeczy, przedmioty, właściwości itp., które są substancjami, oraz cztery kolejne, których nie można uznać za substancje. Uzasadnij każdą odpowiedź, odwołując się do pojęć materii i formy.
   Wybrani lub chętni uczniowie prezentują swoje rozwiązania na forum klasy.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie mają za zadanie rozwiązać ćw. nr 1‑8

Materiały pomocnicze:

• Audycja „Mędrzec ze Stagiry - Arystoteles” z cyklu „Ludzie, epoki, obyczaje”, polskieradio.pl.

• Wojtysiak J., Arystoteles, „Filozofuj”, 2019, nr 2 (26).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film” do podsumowania lekcji.