Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Europejczycy w Afryce, Chinach i Indiach. Kontakty nie tylko gospodarcze od XV do XIX w.

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje rozwój państw afrykańskich i azjatyckich w czasach nowożytnych;

• wyjaśnia, jakie czynniki decydowały o ekspansji Europejczyków i podporządkowywaniu sobie przez nich nowych kontynentów;

• podaje przykłady wymiany handlowej między Europą a Afryką i Azją oraz Ameryką.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania związane z tematem lekcji. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem zajęć?

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel poleca uczniom odliczyć do sześciu i utworzyć grupy zgodnie z przypadającym numerem. Każda z nich opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupy 1 i 4 – Afryka: nie tylko niewolnicy,

• grupy 2 i 5 – Chiny: zgubne skutki ksenofobii,

• grupy 3 i 6 – Indie: skorumpowane państwo ograbia poddanych.

Dodatkowo każda grupa zapoznaje się z ostatnim podrozdziałem: Dlaczego Europa? Ludzie i moda. Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Uczniowie zapoznają się z mapą, a następnie w parach opracowują odpowiedzi do polecenia 2: „Wymień i wskaż na mapie najsilniejsze państwa afrykańskie. Jak myślisz, dlaczego powstało ich tak niewiele?”. Po ustalonym czasie wybrana dwójka uczniowska przedstawia swoją propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie odnoszą się do niej, mogą uzupełniać ją ważnymi według nich informacjami. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi. W podobny sposób uczestnicy zajęć wykonują polecenie 3.

3. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel poleca, aby uczniowie indywidualnie przygotowali odpowiedzi do polecenia 2 („Rozstrzygnij, czy decyzja Chińczyków o rezygnacji z wypraw morskich wpłynęła na ich znaczenie gospodarcze i polityczne w tym rejonie świata”) oraz polecenia 3 („Wyjaśnij, w jaki sposób struktura społeczna w Indiach i polityka wewnętrzna państwa ograniczały rozwój gospodarczy kraju”). Odtwarza drugi z filmów. Po emisji wskazane osoby lub ochotnicy prezentują swoje odpowiedzi.

4. Prowadzący, nawiązując do ostatniego podrozdziału z sekcji „Przeczytaj”, zadaje uczniom pytania: Czym można tłumaczyć ekspansję gospodarczą Europejczyków w czasach nowożytnych? Który z tych elementów odegrał waszym zdaniem kluczową rolę i dlaczego? Czy przywiązanie do tradycji można uznać za atut, czy za słabość społeczeństw i państw? Uczniowie dyskutują, przedstawiając swoje argumenty.

Faza podsumowująca:

1. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć i pracę uczniów, może ocenić pracę grup uczniowskich.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia nr 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

M. Tymowski, Historia Mali, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979.

J. Mantel‑Niećko, A. Bartnicki, Historia Etiopii, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1987.

T. Szafar, Odkrycie Afryki. Cztery tysiąclecia eksploracji Czarnego Lądu, Warszawa 1974.

Edukacja globalna. Poradnik metodyczny dla nauczycieli II, III i IV etapu edukacyjnego, ORE

H. Zinn, Ludowa historia Stanów Zjednoczonych. Od 1492 roku do dziś.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z informacjami w sekcji „Mapa interaktywna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.