Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Kartezjusz: wpływ i recepcja

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Poznasz recepcję myśli Kartezjusza w jego czasach i na przestrzeni kolejnych wieków.

• Zrekonstruujesz zarzuty wobec kartezjanizmu.

• Przeanalizujesz znaczenie kartezjańskiego przewrotu w filozofii dla rozwoju myśli i kultury następnych stuleci.

Cele operacyjne. Uczeń:

• pojmuje rolę filozofii jako fundamentalnego składnika dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej;

• dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków;

• rozpoznaje związki między filozofią a innymi działami kultury europejskiej, zwłaszcza między filozofią a sztuką (w tym literaturą piękną), religią i nauką.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• audiobook.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby zastanowili się nad znaczeniem słów „jestem” i „myślę”. Następnie przygotowują odpowiedzi na pytania:
   – Skąd wiem, że istnieję?
   – Skąd wiem, że myślę?
   – Czy możemy to wiedzieć na pewno?
   Odpowiedzi zapisują na kartkach, dokańczając zdania: „Wiem, że istnieję, bo...”; „Wiem, że myślę, bo...”.

Faza wprowadzająca:

1. Po zalogowaniu na platformie nauczyciel prezentuje (na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika) temat lekcji oraz cele zajęć. Omawia lub ustala razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Prowadzący zajęcia prosi uczniów, aby na forum klasy odczytali przygotowane w domach odpowiedzi na pytania:
   – Czy możemy coś wiedzieć na pewno?
   – Co możemy wiedzieć na pewno?
   Tę część lekcji kończy krótka dyskusja na temat relacji między słowami „jestem” i „myślę”.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem: Uczniowie zapoznają się z treścią multimedium w sekcji „Audiobook”. Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy. Każda z nich ma za zadanie przygotować odpowiedzi na pytania:
   – grupa 1.: Od czego zależy poznawalność świata według Kartezjusza? 
   – grupa 2.: Od czego zależy poznawalność świata według Husserla?
   Po wykonaniu zadania wyniki pracy omawiane są na forum klasy.

2. Praca z multimedium. Prowadzący zajęcia wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium w sekcji „Audiobook”. Uczniowie odczytują polecenia:
   – Wysłuchaj nagrania i zapoznaj się z poglądami Edmunda Husserla. Zastanów się, na ile jego filozofia jest kontynuacją kartezjanizmu, a na ile jego przekroczeniem.
   – Podyskutuj ze swoją koleżanką lub kolegą z klasy o tym, jak postrzegacie rozum oraz jaki jest wasz stosunek do możliwości poznania przez niego prawdy.
   Uczniowie pracują w parach. Następnie ochotnicy odczytują swoje odpowiedzi na głos.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel, korzystając z tablicy interaktywnej lub rzutnika, wyświetla treść ćwiczeń nr 2 i nr 3. Uczniowie pracują nad odpowiedziami indywidualnie. Następnie prowadzący zajęcia sprawdza w panelu użytkownika udzielone odpowiedzi i omawia je z uczniami.

4. Ostatnią partię ćwiczeń (nr 4, 5, 6) uczniowie wykonują wspólnie i omawiają je z nauczycielem.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:
   - Jakie, waszym zdaniem, było znaczenie zwrotu ku ego cogito (ja myślącemu) w filozofii i kulturze
   - Czy potraficie podać przykład zmiany, która nastąpiła w którejś z tych dziedzin?

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Napisz esej, który byłby rozwinięciem następującej myśli Kartezjusza: „Czytanie dobrych książek jest niczym rozmowa z najwspanialszymi ludźmi minionych czasów”.

Materiały pomocnicze:

• Drozdowicz Z., Kartezjusz a współczesność, Poznań 1980.

• Kołakowski L., O co nas pytają wielcy filozofowie. Kartezjusz, Kraków 2005.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Audiobook” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.