Autor: Ewa Orlewicz

Temat: To, co oczywiste

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

X. Tropy sceptyczne jako ponadczasowe wyzwanie dla epistemologii. Uczeń:

1) wyjaśnia na wybranych przykładach, na czym polega względność spostrzeżeń;
3) rozważa problem, czy jest możliwe usunięcie niezgodności poglądów między ludźmi;
4) analizuje pytanie „czy osiągnięcie wiedzy jest możliwe?” oraz w jego kontekście rekonstruuje epistemologiczny spór między dogmatyzmem a sceptycyzmem.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Dowiesz się, co oznaczał pragmatyzm w filozofii.

• Przeanalizujesz filozoficzne znaczenie terminów pewność i oczywistość.

• Zastanowisz się, czy we wszystko można wątpić.

• Przeanalizujesz różnice pomiędzy poszukiwaniem pewności przez Kartezjusza a pragmatyzmem Charlesa Sandersa Peirce’a.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

• identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów;

• dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków;

• umie stawiać pytania światopoglądowe (w tym moralne) i poszukiwać odpowiedzi na nie z wykorzystaniem wiedzy filozoficznej;

• podejmuje rzetelną dyskusję filozoficzną oraz formułuje w niej jasne i uzasadnione stanowisko.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• dyskusja;

• schemat interaktywny.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o dokonanie przed lekcją eksperymentu myślowego dotyczącego treści (będących konsekwencją wiedzy, doświadczenia, obcowania ze światem zmysłowym czy określonym systemem wartości), jakie uczniowie mogą uznać za oczywiste. Uczestnicy zajęć powinni nie tylko przedstawić owe treści, jak również opisać swój proces myślowy, jaki ich do takich wniosków doprowadził.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu się na platformie i wyświetleniu e‑materiału, odczytuje uczniom temat zajęć oraz cele, a następnie prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel pyta uczniów, co jest dla nich oczywiste. Prosi o przedstawienie procesu myślowego. Następnie wszyscy omawiają podane przez uczniów przykłady, szukają w nich podobieństw i różnic, zastanawiają się, z czego wynika odrębne spojrzenie. Nauczyciel może zakończyć tę część lekcji krótką rozmową podsumowującą na temat: co to jest pewność? Co to znaczy, że jesteśmy co do jakiejś rzeczy przekonani?

Faza realizacyjna:

1. Lego logos. Praca z treścią e‑materiału metodą lego logos. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Następnie, w zależności od liczebności klasy, w 2‑4-osobowych grupach układają konstrukcje z klocków lego, odzwierciedlające budowę i znaczenie przeczytanego tekstu. Następnie każda grupa prezentuje swoją konstrukcję, przedstawiając jednocześnie sposób odczytania tekstu. Nauczyciel, na podstawie uczniowskich propozycji, inicjuje krótką dyskusję.

2. Praca z multimedium. Uczniowie uruchamiają na tabletach lub komputerach materiał z sekcji „Schemat”, a następnie odczytują polecenie: Przy każdej tezie z wybranego przez ciebie modelu zapisz przykład pytania, jakie można zadać na gruncie tego stanowiska. Pracują w parach, analizując treść zadania, dyskutując i zapisując wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel wyświetla na tablicy ćwiczenie nr 4. Uczniowie w zespołach dwuosobowych wspólnie rozwiązują zadanie. Omówienie odpowiedzi na forum klasy.

4. Uczniowie indywidualnie rozwiązują zadania nr 1‑3 oraz 5. Po wyznaczonym czasie następuje wspólne omówienie rozwiązań i propozycji odpowiedzi. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólnie z uczniami poddaje refleksji proces dydaktyczny: czego się uczniowie nauczyli, czy osiągnęli założone cele?

2. W ramach podsumowania uczniowie rozwiązują ćw. 8., odpowiadając na pytanie: Jaka wizja filozofii bardziej do ciebie przemawia: filozofii kierującej się sceptycyzmem, poddającej w wątpliwość wszelkie ustalenia, czy filozofii kierującej się pragmatyzmem, ukazującej to, co oczywiste?

Praca domowa:

1. Ćwiczenia 6 i 7.

Materiały pomocnicze:

• Bronk A., Majdański S., Filozofowanie w kontekście języka. Refleksje w związku z dociekaniami Anny Wierzbickiej, w: „Roczniki Filozoficzne” 52(2004), z. 2, s. 57–73.

• Sady W., Spór o racjonalność naukową: Od Poincarégo do Laudana, Toruń 2013.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Schemat” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.