Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Metody otrzymywania tlenków podsumowanie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

3) pisze równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 30 (synteza pierwiastków z tlenem, rozkład soli, np. ${\text{CaCO}}_3$, i wodorotlenków, np. ${\text{Cu(OH)}}_2$).

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

3) pisze równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 30 (synteza pierwiastków z tlenem, rozkład soli, np. ${\text{CaCO}}_3$, i wodorotlenków, np. ${\text{Cu(OH)}}_2$).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia metody otrzymywania tlenków;

• zapisuje przykłady reakcji otrzymywania tlenków;

• bilansuje równania reakcji otrzymywania tlenków.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• rebus;

• dyskusja dydaktyczna;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• tablety, telefony z Internetem, komputery z głośnikami i słuchawkami;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zainteresowanie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: w jak sposób można otrzymać tlenki?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Czy każdy tlenek można otrzymać w wyniku reakcji bezpośredniej z tlenem? Podaj przykład.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Na wstępie nauczyciel zadaje uczniom pytanie: czym są tlenki? Uczniowie podają ich definicję, ogólny wzór symaryczny i przykłady.

2. Nauczyciel dyskutuje z uczniami na temat metod jakimi można otrzymać tlenki - jest to dopełnienie informacji do fazy wstępnej. Jeśli uczniowie nie zdołają wyczerpać tematu, ich zadaniem będzie analiza treści e‑materiału i uzupełnienie pozostałych metod. Wszystkie metody zapisywane są przez moderatora na tablicy a uczniowie zapisują w zeszytach.

3. Gra edukacyjna. Następnie nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się na cztery grupy. Informuje uczniów, że ich kolejnym zadaniem będzie przygotowanie w grupach rebusów dotyczących wylosowanych przez lidera grupy metod otrzymywania tlenków. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i wspiera ich.

4. Po utworzeniu rebusów uczniowie mają za zadanie uczestniczyć w grze, w której po wymienieniu się z inną grupa rebusami musi odgadnąć ich rebusy – jakich metod one dotyczą. Następnie na tablicy mają za zadanie zapisać przykłady metod otrzymywania tlenków. Nauczyciel weryfikuje rozwiązania rebusów.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia 6‑7-8 zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”. Po wyznaczonym czasie na każde ćwiczenie chętny lub wskazany uczeń proponuje swoją odpowiedź na forum klasy, pozostali uczniowie weryfikują propozycję uczniów.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie przykładowych pytań lub nauczyciel może przygotować quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot!, Quizizz z zastosowaniem smartfonów/tabletów. Uczniowie odpowiadają na pytania:

• Co to są tlenki?

• Jakie otrzymasz produkty reakcji kwasu utleniającego z reduktorem?

• Podaj przykłady różnych reakcji rozkładu, w których otrzymasz tlenki?

• Jakie produkty otrzymasz w reakcji aluminotermii tlenku chromu(VI)?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Łatwe było dla mnie...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

2. Uczniowie analizują mapę pojęciową.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Gra edukacyjna będzie przydatna do samodzielnej nauki metod otrzymywania tlenków w domu. Może też przydać się, na lekcji, gdy pozostanie czas uczniowie mogą zagrać w nią wspólnie lub samodzielnie. Mapa pojęciowa może stanowić jako źródło informacji podczas przygotowania się do pracy kontrolnej.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): co to są tlenki? Jakie otrzymasz produkty reakcji kwasu utleniającego z reduktorem? Podaj reakcje rozkładu, w których otrzymasz tlenki? Jakie produkty otrzymasz w reakcji aluminotermii tlenku chromu(VI)?

2. Arkusze A3, mazaki.

3. Przykładowy podział metod, dla każdej z grup.

• Reakcja bezpośredniej syntezy z pierwiastka i tlenu.

• Reakcja utleniania niższych tlenków.

• Reakcja redukcji wyższych tlenków.

• Reakcja rozkładu tlenków, nadtlenków, ponadtlenków, w tym reakcja dysproporcjonowania tlenków.

• Reakcja analizy (pod wpływem temperatury) soli kwasów tlenowych.

• Reakcja otrzymywania tlenków z siarczanów(IV) i węglanów przy użyciu kwasów.

• Reakcja rozkładu wodorotlenków.

• Reakcja rozkładu nietrwałych kwasów tlenowych.

• Reakcja spalania związków chemicznych.

• Reakcja kwasu utleniającego z reduktorem.

• Reakcja wymiany.

3. Przykładowe rebusy: