Autor: Anna Juwan

Temat: Ruchy turgorowe roślin

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz, na czym polegają turgorowe ruchy roślin.

• Porównasz ruchy turgorowe z ruchami wzrostowymi.

• Omówisz mechanizm umożliwiający zmianę kształtu komórek szparkowych.

• Wskażesz rodzaje nastii, które są ruchami turgorowymi.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Ruchy turgorowe roślin”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”, tak aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel wyświetla zawartość sekcji „Wprowadzenie”. Uczniowie interpretują ilustrację okładkową, przedstawiającą mimozę (Mimosa pudica), wskazując na jej powiązanie z tematem. Nauczyciel prosi o wyjaśnienie, na czym polegają sejsmonastie, występujące u przedstawionej rośliny. Pyta, jakie jeszcze występują ruchy roślin i czy uczniowie mieli okazję je zaobserwować na żywo; pyta również, czym są spowodowane te ruchy, oraz prosi wybranego ucznia o zdefiniowanie pojęcia turgoru.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Nauczyciel wyświetla grafiki zamieszczone w sekcji „Przeczytaj”, przedstawiające mechanizm otwierania i zamykania aparatów szparkowych oraz ruchy nastyczne u roślin, i wspólnie z uczniami analizuje je, odnosząc się do treści przeczytanych przez uczniów w ramach przygotowania do lekcji.

2. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy. Każda grupa na podstawie e‑materiału przygotowuje zestaw pięciu pytań. Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, w razie potrzeby służy pomocą. Zwraca uwagę, aby pytania były problemowe, a nie pamięciowe. Koryguje wypowiedzi uczniów.
   Nauczyciel tworzy nowe grupy tak, aby w każdej znalazła się jedna osoba z każdej grupy poprzedniej. Każdy członek zespołu zadaje pytanie przygotowane przez swój zespół, pozostali odpowiadają na nie.

3. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Uczniowie w zespołach dwuosobowych zapoznają się z treścią materiału oraz poleceniem nr 2 („Podaj dwa podobieństwa i dwie różnice w mechanizmie ruchów turgorowych aparatów szparkowych i ruchów turgorowych w sejsmonastiach”) i wspólnie rozwiązują zadanie.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla na tablicy treść ćwiczenia nr 7 (polegającego na określeniu ruchu nastycznego u opisanej rośliny na podstawie tekstu źródłowego) z sekcji „Sprawdź się”. Wraz z uczniami rozwiązuje je na forum klasy.

5. Uczniowie rozwiązują w grupach 4‑osobowych ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie przedstawić proces zamknięcia aparatu szparkowego), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy. Po jego wykonaniu następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Klasa wspólnie wykonuje mapę pojęć podsumowującą zajęcia.

2. Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się...”.

3. Nauczyciel podsumowuje najważniejsze informacje dotyczące ruchów turgorowych roślin.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

2. Dla chętnych: Jeśli masz w domu roślinę, u której występują ruchy turgorowe, stwórz film poklatkowy przedstawiający ten ruch i nagraj narrację wyjaśniającą zachodzący mechanizm.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Grafika interaktywna” na lekcji poświęconej nastiom.