Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Zróżnicowanie cywilizacyjne Afryki przed odkryciami geograficznymi

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia okoliczności powstania i zarys dziejów wybranych państw afrykańskich;

• wyjaśnia wpływ islamu i chrześcijaństwa na poszczególne państwa afrykańskie;

• tłumaczy znaczenie takich haseł jak: Berberowie, Mamelucy, kalifat;

• ocenia osiągnięcia z zakresu organizacji politycznej i gospodarczej wybranych muzułmańskich krajów Afryki Północnej, ludów Afryki Zachodniej oraz Etiopii.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca wybrany uczniom (lub ochotnikom) przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”. Może rozdzielić zagadnienia: jedna osoba skupia się na muzułmańskich krajach Afryki Północnej, druga – na państwach Sudanu, a trzecia – na Etiopii. Pozostali uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas zajęć mogli w nich aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie przez nauczyciela tematu i celów zajęć, przejście do ustalenia kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Jeśli większość uczniów nie przeczytała tekstu, nauczyciel inicjuje rozmowę kierowaną wprowadzającą w temat.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina o prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją. Poleca im zaprezentowanie swojej pracy przed resztą klasy. Następnie uczniowie krótko dyskutują o prezentacjach, dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować odpowiedzi i uzupełniać informacje.

2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Uczniowie w parach zapoznają się z multimedium i wykonują polecenie 2: „Wymień główne źródła bogactwa państw położonych w Afryce Zachodniej”. Wybrana para przedstawia swoją odpowiedź, inni uczniowie mogą ją uzupełniać w razie potrzeby.

3. Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy i w takich zespołach poleca im wykonanie polecenia 3: „Porównaj warunki rozwoju politycznego i gospodarczego państw Afryki Północnej i państw leżących na południe od Sahary”. Po określonym czasie przedstawiciel wylosowanej grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby ją uzupełnia.

4. Utrwalanie wiedzy i rozwijanie umiejętności uczenia się. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia interaktywne od 1 do 3 z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

5. Ćwiczenia od 4 do 6, wyświetlone przez nauczyciela na tablicy, uczniowie wykonują w parach. Dyskutując, rozwiązują zadanie, a następnie z inną parą kontynuują dyskusję, podczas której uzasadniają swoje odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Zróżnicowanie cywilizacyjne Afryki” i inicjuje krótką rozmowę dotyczącą kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Czy potrafią przedstawić okoliczności powstania i zarys dziejów wybranych państw afrykańskich? Wyjaśnić wpływ islamu i chrześcijaństwa na poszczególne państwa afrykańskie? Ocenić osiągnięcia wybranych ludów afrykańskich z zakresu ich organizacji politycznej i gospodarczej? Na koniec nauczyciel poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

2. Na zakończenie nauczyciel może ocenić pracę uczniów przygotowujących prezentacje.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

• Bartnicki A., Mantel‑Niećko J., Historia Etiopii, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.

• Bieniek A., Kościelniak K., Salamon M., Stopka K., Waśko A., Wielka Historia Świata, t. 4, Kształtowanie średniowiecza, Kraków 2005.

• Grzybowski S., Wielka Historia Świata, t. 6, Narodziny świata nowożytnego 1453–1605, Warszawa 2005.

• Mikulski K., Wijaczka J., Historia powszechna. Wiek XVI–XVIII, Warszawa 2012.

• Tymowski M., Historia Mali, Kraków 1979.

• Wójcik Z., Historia powszechna. Wiek XVI–XVII, wyd. 10, Warszawa 2010.

• Wyczański A., Historia powszechna. Wiek XVI, Warszawa 1987.

• Zajączkowski A., Czarna Afryka (Dawne państwa), „Mówią Wieki” 3/1976.

• Zajączkowski A., Czarna Afryka (Islam), „Mówią Wieki” 8/1976.

• Zajączkowski A., Czarna Afryka (Epoka wielkich odkryć), „Mówią Wieki” 3/1976.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Mapa interaktywna”, aby przygotować się do późniejszej pracy. Z mapy mogą również korzystać uczniowie przygotowujący prezentacje.