Dla nauczyciela
Autor: Piotr Mazur
Przedmiot: filozofia
Temat: Sceptycyzm jako postawa epistemologiczna
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele lekcji. Uczeń
wyjaśnia czym jest epistemologia;
analizuje argumenty Pirrona przeczące możliwości poznania świata i tworzeniu nauki;
ocenia wkład sceptyków w rozwój epistemologii.
Cele operacyjne. Uczeń:
identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów;
dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
analiza i interpretacja tekstów;
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
grafika interaktywna;
burza mózgów;
debata „za” i „przeciw”.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w emateriale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Faza wprowadzająca
Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.
Burza mózgów. Uczniowie zapisują na kartkach po trzy skojarzenia ze słowem – „sceptycyzm”. Nauczyciel zadaje pytanie nakierowujące na relacje między wypisanymi słowami/wyrażeniami. Uczniowie wspólnie formułują potoczne pojęcie sceptycyzmu.
Faza realizacyjna
Uczniowie zapoznają się z treścią bloku tekstowego. Wspólne omówienie przedstawionych pojęć i stanowisk filozoficznych.
Debata. Przed przystąpieniem do pracy cały zespół klasowy bierze udział w ustaleniu zasad debaty (kolejność i czas wypowiadania się, rodzaje argumentów, warunki ukończenia pracy tą metodą).
Uczniowie zapoznają się z hipotezą: Czy istnieje możliwość poznania świata i tworzenia nauki, jeżeli przyjmuje się epistemologię sceptyków? Następnie dzielą się na grupy zależnie od przyjętego przez siebie stanowiska, zwolenników lub przeciwników hipotezy. W grupach przygotowują argumenty i kontrargumenty. Po wyznaczonym czasie nauczyciel ogłasza początek debaty. Chętny lub wybrany uczeń czuwa nad jej przebiegiem, a także dokonuje podsumowania na koniec.
Uczniowie zapoznają się z grafiką interaktywną prezentującą główne poglądy sceptyków. Uczniowie analizują treści grafiki i zastanawiają się nad przytoczoną w niej argumentacją: czy jest logiczna? czy powinniśmy się z nią zgodzić? na ile jest ona aktualna we współczesnych czasach? czy można uzupełnić listę zarzutów względem zmysłów oraz tę dotyczącą rozumu? Prezentacja i omówienie efektów pracy poszczególnych grup.
Realizacja zadań interaktywnych nr 1, 2 i 3.
Faza podsumowująca
W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów, by każdy z nich ułożył pytanie testowe jednokrotnego wyboru. Pytanie ma odnosić się do zagadnień poruszanych na lekcji. Następnie uczniowie wymieniają się zadaniami i je rozwiązują. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonania zadania.
Wybrany lub chętny uczeń podsumowuje lekcję, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa
Ćwiczenie nr 6: Opisz, na czym polega zasada homomensura wprowadzona przez Protagorasa z Abdery.
Materiały pomocnicze:
Krzysztof Abriszewski, Sceptycyzm jako pozytywne stanowisko epistemologiczne, w: „Toruński Przegląd Filozoficzny” 2007, t. 7/8, s. 225‑240.
Krzysztof Ulanowski, Sceptycyzm grecki: dywinacja pod lupą, „Sensus Historiae” 2017, nr 3, s. 239‑251.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą zapoznać się z grafiką interaktywną przed lekcją, a na zajęcia przyjść ze swoimi spostrzeżeniami, dotyczącymi głównych poglądów sceptyków.