Scenariusz zajęć

Autor: Patrycja Męcik, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak definiuje się entalpię?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

IV. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń:

6) stosuje pojęcie entalpii; interpretuje zapis ΔdeltaH < 0 i ΔdeltaH > 0; określa efekt energetyczny reakcji chemicznej na podstawie wartości entalpii.

Zakres rozszerzony

IV. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń:

11) stosuje pojęcie standardowej entalpii przemiany; interpretuje zapis ΔdeltaH < 0 i ΔdeltaH > 0; określa efekt energetyczny reakcji chemicznej na podstawie wartości entalpii.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne, samokontrola podczas nauki.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie entalpii;

• na podstawie danych literaturowych analizuje, które reakcje są endo-, a które egzoenergetyczne;

• projektuje doświadczenie pozwalające na pomiar entalpii.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• dyskusja dydaktyczna;

• eksperyment uczniowski;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• słuchawki;

• rzutnik multimedialny;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytania: Czy wiesz, co dokładnie oznacza termin entalpia i do czego się odnosi? Jaki dział chemii zajmuje się badaniem entalpii? Czy możemy obliczyć entalpię?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu entalpia. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują tekst w dostępnych źródłach informacji, w tym e‑materiał, zwracając uwagę na terminy: entalpia, zmiana entalpii. Chętni uczniowie interpretują te pojęcia.

2. Uczniowie pracują parami z wykorzystaniem filmu samouczek zawartego w e‑materiale, zwracając uwagę na analizę przykładu obliczenia.

3. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy, każda z grup otrzymuje zadania obliczeniowe (zad. 6, 8, 10 - zawarte w e‑materiale „sprawdź się”). Uczniowie w grupach rozwiązują zadania w podanym czasie. Następnie chętna lub wskazana osoba z każdej grupy przedstawia rozwiązanie na forum klasy. Pozostali uczniowie sprawdzają poprawność zadań, zadają pytania jeżeli wystąpią jakieś niejasności. Nauczyciel kontroluje poprawność udzielonych odpowiedzi i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i informuję ich, że będą wykonywali doświadczenie wg instrukcji opisanej w e‑materiale. Nauczyciel rozdaje potrzebne szkło i sprzęt laboratoryjny, odczynniki i karty pracy. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonania doświadczenia. Po przeprowadzonym doświadczeniu chętni uczniowie prezentują efekty pracy grup ze zwróceniem uwagi na obserwacje, wnioski, wynik entalpii. Nauczyciel podsumowuje wykonane doświadczenie.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium. Pyta:

• Jak rozumiesz pojęcie entalpii?

• Czy jest możliwe obliczenie entalpii?

• Jak należy obliczać entalpię?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Co było dla mnie łatwe...

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel zleca uczniom wykonanie pozostałych ćwiczeń w e‑materiale - sprawdź się. Dodatkowo uczniowie na następne zajęcia są proszeni o znalezienie kilku przykładów reakcji chemicznych lub procesów fizycznych egzo- i endoenergetycznych (z chemii, fizyki i życia codziennego).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może zostać wykorzystany przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć lub sprawdzianu wiedzy.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak rozumiesz pojęcie entalpii?

• Czy jest możliwe obliczenie entalpii?

• Jak należy obliczać entalpię?

2. Karta pracy: