Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Widnokręgi i powidoki w powieści Wiesława Myśliwskiego, czyli o budowaniu własnej tożsamości

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

8) tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

6) rozpoznaje w utworach literackich konwencje: baśniową, oniryczną, turpistyczną, nadrealistyczną, postmodernistyczną;

13) rozumie i określa związek wartości poznawczych, etycznych i estetycznych w utworach literackich.

Lektura uzupełniająca

13) Wiesław Myśliwski, Widnokrąg;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

tworzy prezentację dotyczącą budowania własnej tożsamości;
wyjaśnia, jak różnie ukazane w powieści słowo widnokrąg odsłania tożsamość Piotra;
omawia wybrane znaczenie słowa widnokrąg na przykładach z lektury;
bierze udział w dyskusji na temat tego, czy w utworze Widnokrąg przejawia się nurt chłopski;
redaguje rozprawkę na temat roli przeszłości w budowaniu tożsamości.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
collage.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie prezentacji dotyczącej budowania własnej tożsamości (fascynacje, przekonania, doświadczenia, współpraca z innymi). Prezentacje mogą zostać uzupełnione o wizualizację (technika collage).

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji. Nawiązując do prezentacji zaznacza, że główny bohater utworu buduje swoją tożsamość. Prosi uczniów o zapoznanie się z sekcjami „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Chętny uczeń omawia swoją prezentację i zastanawia się, jakie są podobieństwa i różnice w budowaniu tożsamości u niego i bohatera literackiego.
Nauczyciel wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Mapa myśli” i wykonują polecenie 1. Wyjaśniają, jak różnie ukazane w powieści słowo widnokrąg odsłania tożsamość Piotra.
Polecenie 2. z tej sekcji uczniowie wykonują w parach: Wybierz jedno z przedstawionych na mapie myśli znaczeń słowa widnokrąg i omów je na innych wybranych przykładach z lektury.
Nauczyciel informuje uczniów, że Wiesław Myśliwski uważany był za jednego z najwybitniejszych w Polsce prozaików nurtu chłopskiego. Następnie inicjuje dyskusję, czy w utworze Widnokrąg przejawia się ten chłopski nurt.
Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1. i 4. z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela. Następnie nauczyciel wyświetla na tablicy po kolei ćwiczenia nr 2., 3., 5., 6. i 7. Zespół klasowy zostaje podzielony na 4‑osobowe grupy, które rozwiązują zadania na czas. Najszybsza grupa przedstawia swoje propozycje i omawia je na forum klasy. Pozostali uczniowie weryfikują przedstawione odpowiedzi. Jeśli są one poprawne, grupa wygrywa.
Ćwiczenie 8. uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel kontroluje wskazywane przez uczniów odpowiedzi. Następnie uczniowie w parach dyskutują, porównując swoje odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

Jaką rolę w budowaniu tożsamości pełni przeszłość? Napisz rozprawkę na ten temat, liczącą około 400 słów. Wykorzystaj podpowiedzi interpretacyjne z lekcji.

Materiały pomocnicze:

Michał Siedlecki, Myśliwski metafizyczny. Rozważania o „Widnokręgu” i „Traktacie o łuskaniu fasoli”, Białystok 2015.
https://www.polskieradio.pl/8/6148/Artykul/1793860,Literacka‑Wisla‑z-murow‑Sandomierza

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się