Dla nauczyciela
Autorka scenariusza: Sabina Świtała
Temat: „Żyłem z wami, cierpiałem i płakałem z wami…” Poetycki testament Juliusza Słowackiego.
Adresat
III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich.
Uczeń:
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne
Uczeń:
- interpretuje i analizuje utwór Testament mój;
- rozpoznaje środki stylistyczne i określa ich funkcje w tekście;
- porównuje teksty literackie, które nawiązują do utworu Juliusza Słowackiego;
- wyjaśnia różnice między testamentem poetyckim a testamentem prawnym.
Strategie nauczania
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania
metoda oglądowa;
pogadanka;
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
praca z tekstem;
rebus;
sketchnoting;
metoda aktywująca – koszyk i walizeczka.
Formy pracy
praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego;
praca w parach.
Środki dydaktyczne
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/ tablica, pisak/ kreda;
rebus;
karty pracy;
karteczki samoprzylepne;
ilustracja kosza i walizki.
Przebieg zajęć
Przed zajęciami
Wybrany uczeń przygotowuje wystąpienie dotyczące życia Juliusza Słowackiego.
Faza wstępna
1. Nauczyciel wyświetla na tablicy rebus do rozwiązania:
2. Po odgadnięciu hasła prowadzący informuje, że tematem zajęć będzie poetycki testament Juliusza Słowackiego, przedstawia krótką historię gatunku. Pyta o różnice między testamentem poetyckim a urzędowym. Swoje przemyślenia uczniowie zapisują w formie mapy myśli (polecenie nr 1 w e‑materiale).
3. Podanie celu i tematu zajęć.
Faza realizacyjna
1. Młodzież słucha wystąpienia dotyczącego życia Juliusza Słowackiego. Tworzy notatkę wizualną (sketchnoting).
2. Wskazana osoba odczytuje wiersz Juliusza Słowackiego Testament mój.
3. Prowadzący pyta, które fragmenty tekstu można odnieść do biografii autora (np. relacja Słowackiego z matką, pobyt na emigracji).
4. Uczniowie wykonują ćwiczenia 2, 3, 4, 5, 7, 8. Wyniki pracy omawiane są na forum klasy.
5. Uczestnicy lekcji w parach wypisują z utworu środki stylistyczne i określają ich funkcje.
6. Nauczyciel rozdaje karty pracy. Wybrane osoby odczytują swoje zapisy, pozostałe osoby i nauczyciel komentują.
Karta pracy
Tekst 1
Zuzanna Ginczanka
*** (Non omnis moriar – moje dumne włości)
Non omnis moriar – moje dumne włości,
Łąki moich obrusów, twierdze szaf niezłomnych,
Prześcieradła rozległe, drogocenna pościel
I suknie, jasne suknie pozostaną po mnie.
Nie zostawiłam tutaj żadnego dziedzica,
Niech więc rzeczy żydowskie twoja dłoń wyszpera,
Chominowo, lwowianko, dzielna żono szpicla,
Donosicielko chyża, matko folksdojczera.
Tobie, twoim niech służą, bo po cóż by obcym.
Bliscy moi – nie lutnia to, nie puste imię.
Pamiętam o was, wyście, kiedy szli szupowcy,
Też pamiętali o mnie. Przypomnieli i mnie.
Niech przyjaciele moi siądą przy pucharze
I zapiją mój pogrzeb i własne bogactwo:
Kilimy i makaty, półmiski, lichtarze –
Niechaj piją noc całą, a o świcie brzasku
Niech zaczną szukać cennych kamieni i złota
W kanapach, materacach, kołdrach i dywanach.
O, jak będzie się palić w ręku im robota,
Kłęby włosia końskiego i morskiego siana,
Chmury prutych poduszek i obłoki pierzyn
Do rąk im przylgną, w skrzydła zmienią ręce obie;
To krew moja pakuły z puchem zlepi świeżym
I uskrzydlonych nagle w aniołów przerobi
Źródło: Z. Ginczanka, *** (Non omnis moriar – moje dumne włości), [w:] tejże, Wiersze zebrane, oprac. I. Kiec, Sejny–Warszawa 2014, s. 392–393.
Tekst 2
Jan Izydor Sztaudynger
Testament mój
Żyłem z wami, kochałem i cierpiałem z wami,
Teraz żyjcie, kochajcie, cierpcie sobie sami.
Źródło: Jan Izydor Sztaudynger, Testament mój, [w:] tegoż, Piórka, Kraków 1985, s. 192.
Polecenie
Porównaj tekst 1 i 2 z utworem Juliusza Słowackiego Testament mój. Swoje spostrzeżenia zapisz w tabeli.
Zuzanna Ginczanka *** (Non omnis moriar – moje dumne włości) | Jan Izydor Sztaudynger Testament mój | |
podobieństwa | ||
różnice |
Faza podsumowująca
1. Prowadzący wywiesza na tablicy ilustracje kosza i walizki. Prosi, aby uczniowie zastanowili się, co człowiek XXI wieku mógłby zostawić w testamencie potomnym, a przed czym mógłby ich ostrzec. Propozycje zapisywane są na samoprzylepnych karteczkach i przyklejane w odpowiednim miejscu na tablicy (walizka – to, co pozostawia; kosz – to, przed czym przestrzega).
2. Wybrana osoba odczytuje informacje umieszczone na kartkach.
Praca domowa:
1) Stanisław Zabierowski uważał, że twórcy wybierają formę fikcyjnego testamentu, ponieważ pozwala im ona „spojrzeć na swój dorobek poetycki i na swoje życie z pozycji… wieczności”. Czy zgadzasz się ze słowami badacza? W swoich przemyśleniach odwołaj się do wiersza Juliusza Słowackiego Testament mój.
Materiały pomocnicze:
J. Kleiner, Słowacki, Wrocław 1972.
K. Wyrwas, Testament poetycki jako wtórny gatunek mowy, [w:] Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 5: Gatunek a granice, red. D. Ostaszewska, J. Przyklenk, Kraków 2015, s. 221–228..
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Multimedium bazowe można wykorzystać w fazie podsumowującej zajęcia.