Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Wizja człowieczeństwa w sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;
Lektura obowiązkowa
13) wybrane wiersze następujących poetów:Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp‑Szarzyński;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • porówna dwa typy miłości opisane w Sonecie V: O nietrwałej miłości rzeczy świata tego Mikołaja Sępa Szarzyńskiego oraz opisze konsekwencje dążenia ludzi do zdobycia ziemskich wartości;

  • scharakteryzuje przedstawionego w sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego człowieka jako istotę złożoną ze sfery cielesnej i duchowej;

  • scharakteryzuje wizję człowieczeństwa obecną w sonetach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • prezentacja multimedialna.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Następnie przygotowują prezentację multimedialną, w której odniosą się do następujących kwestii:
    - Człowiek jako przedmiot badań naukowych,
    - Wizja człowieczeństwa w czasach Mikołaja Sępa Szarzyńskiego,
    - Wizja człowieczeństwa w twórczości Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.

  2. Chętne osoby przygotowują się do recytacji wybranego z e‑materiału utworu Mikołaja Sępa‑Szarzyńskiego.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i prosi uczniów, by na podstawie wiadomości zdobytych przed lekcją zaproponowali cel zajęć oraz kryteria sukcesu.

  2. Chętne osoby prezentują prace, które wykonały przed lekcją. W ten sposób wprowadzamy uczniów w temat zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Odczytanie tekstu literackiego z elementami interpretacji aktorskiej.
    Chętne osoby prezentują recytację wybranego utworu Mikołaja Sępa‑Szarzyńskiego. Po uczniowskiej prezentacji pozostała część klasy przedstawia swoje spostrzeżenia i refleksje dotyczące utworu oraz prezentacji. Uczniowie zapisują wnioski w formie notatki.

  2. Kształcenie postrzegania historii literatury i dziejów kultury jako procesu. Nauczyciel, nawiązując do zadania przed lekcją, zadaje uczniom pytania:
    – Jaki był światopogląd ludzi epoki, w której powstały sonety Sępa Szarzyńskiego?
    – Czym charakteryzuje się metafizyczna twórczość Mikołaja Sępa‑Szarzyńskiego?

  3. Praca z multimedium. Nauczyciel czyta polecenie: Wysłuchaj wykładu profesora Pawła Stępnia, następnie wyjaśnij, w jaki sposób znajomość kontekstów religijnych pomaga w interpretacji utworów M. Sępa Szarzyńskiego. Prosi o obejrzeniu materiału z sekcji „Prezentacja TED” i wykonanie polecenia.
    Polecenie 2. uczniowie mogą wykonać w kilkuosobowych grupach: Zapoznaj się z całą Pieśnią II: O rządzie Bożym na świecie M. Sępa Szarzyńskiego. Następnie napisz liczący co najmniej 100 słów tekst, w którym wyjaśnisz, jaką wizję człowieka przedstawił poeta w tym wierszu.

Faza podsumowująca:

  1. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie w parach rozwiązują ćwiczenia zawarte w sekcji „Sprawdź się”. Następnie, aby uzasadnić poprawność rozwiązań, omawiają je w większych grupach, przygotowując spójną argumentację, którą zaprezentują na forum klasy.

Praca domowa:

  1. Napisz wypracowanie, w którym przeprowadzisz interpretację porównawczą Sonetu V: O nietrwałej miłości rzeczy świata tego Mikołaja Sępa Szarzyńskiego z utworem greckiego poety Anakreonta (VI/V w. p.n.e.):
    Ciężko nie kochać,
    Kochać – też ciężko,
    Najciężej jednak
    Kochać daremnie    .
    Źródło: Anakreont, [Ciężko nie kochać…], [w:] Anakreont i anakreontyki, przeł. Jerzy Danielewicz, Warszawa 1987, s. 55.

Materiały pomocnicze:

  • https://rcin.org.pl/Content/52758/WA248_68633_P‑I-2524_mrowcew‑sep.pdf

  • Mikołaj Sęp‑Szarzyński, Antologia polskiej poezji metafizycznej epoki baroku. Od Mikołaja Sępa‑Szarzyńskiego do Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, oprac. K. Mrowcewicz, Warszawa 1993.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja TED” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się