Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Późna dojrzałość. Refleksja nad upływem czasu w ostatnich wierszach Czesława Miłosza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie.

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

1) odczytuje tekst w jego warstwie semantycznej i semiotycznej;

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

12) rozumie pojęcie aluzji literackiej, rozpoznaje aluzje w utworach i określa ich znaczenie w interpretacji utworów;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

charakteryzuje problematykę późnych wierszy Czesława Miłosza,
interpretuje wiersze Miłosza zamieszczone w e‑materiale m.in. w kontekście biograficznym,
wskazuje funkcję aluzji biblijnych w wierszu Późna dojrzałość,
opisuje rolę dystansu czasowego zastosowanego przez poetę,
rozpoznaje tradycję, do której odwołuje się Miłosz w wierszu Dwór.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Późna dojrzałość. Refleksja nad upływem czasu w ostatnich wierszach Czesława Miłosza”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”, wysłuchanie interpretacji głosowej wiersza Dwór i przygotowanie odpowiedzi na polecenia zawarte w tej samej zakładce.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Dlaczego późny wiek służy refleksji metafizycznej? Dlaczego właśnie w dojrzałym wieku człowiek, podobnie jak Czesław Miłosz, poszukuje odpowiedzi na pytania o sens życia, istotę dobra i zła? Czy sama starość wydaje się ciekawym tematem, którym warto się zajmować w twórczości artystycznej? Następnie nauczyciel prosi uczniów o przedstawienie odpowiedzi do pytań zawartych w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie, wspierani przez nauczyciela, dokonują interpretacji wiersza Dwór

Faza realizacyjna:

Uczniowie dzielą się na 4‑osobowe zespoły i w wyznaczonym przez nauczyciela czasie wykonują następujące ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”: 1‑7. Ćwiczenia pomagają im w dokonaniu analizy wiersza Późna dojrzałość
Praca z multimedium. Uczniowie wykonują ćw. 2 związane z mapą myśli, nauczyciel sprawdza poprawność ich odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćw. 1 z multimedium. Dzięki temu mogą uporządkować swoją wiedzę na temat problematyki podejmowanej przez Cz. Miłosza w wierszach napisanych w okresie późnej dojrzałości. Prowadzący sprawdza efekty pracy uczniów, ewentualnie udziela wskazówek, gdyby okazały się potrzebne.

Praca domowa:

Ćwiczenie 8 w e‑materiale.

Materiały pomocnicze:

Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.
Kwartalnik Artystyczny nr 3/2004, poświęcony Czesławowi Miłoszowi
Czesław Miłosz, czyli ciąg dalszy wierszy „starych poetów”, podcast audycji Radia Gdańsk

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się