Autor: Sebastian Rajewicz

Przedmiot: historia

Temat: Termopile

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

• kompetencje obywatelskie

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje okoliczności bitwy pod Termopilami;

• omawia przebieg bitwy pod Termopilami;

• ocenia znaczenie bitwy pod Termopilami.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• praca z tekstem źródłowym i materiałami multimedialnymi.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel czyta temat lekcji: „Termopile” oraz Twoje cele. Poleca uczniom lub wybranej osobie sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Następnie prowadzący pyta uczniów o to, z czym kojarzy im się słowo Termopile? Jeden z uczniów może zapisywać propozycje pozostałych na tablicy.

3. Następnie nauczyciel poleca uczniom, aby scharakteryzowali znaczenie bitew pod Maratonem i Termopilami. W tym miejscu (albo na końcu) można odczytać epitafium termopilskie z prośbą skierowaną do uczniów o jego interpretację.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel omawia przygotowania Persów do wyprawy (składy żywności na trasie przemarszu wojsk, mosty pontonowe przez Hellespont i Strymon, przekopanie półwyspu Akte). Następnie pyta uczniów: Jak mogli zareagować na to Grecy? (chęć podporządkowania vs chęć walki). Prosi uczniów, aby wynotowali z tekstu e‑materiału greckie sposoby przygotowania do odparcia inwazji. Jedna z osób przedstawia odpowiedź, pozostali uczniowie mogą dopowiadać ważne według nich informacje, a nauczyciel - wyjaśniać ewentualne wątpliwości.

2. Prowadzący wprowadza termin: Związek Hellenów. Informuje uczniów, że między inwazją z 490 a 480 r. opodal Aten odkryto srebro. Pyta uczniów: Co Ateńczycy mogli z nim zrobić? Uczniowie zgłaszają różne propozycje. Nauczyciel wspomina o toczącej się wówczas w Atenach dyskusji o sposobie wykorzystania tych środków: jedni chcieli rozdać pieniądze obywatelom, inni – budować za nie triery.

3. Nauczyciel pyta uczniów, w jakich miejscach powinni Grecy bronić się w obliczu przeważających liczebnie sił wroga? Wyświetla uczniom mapę Grecji, poleca wskazanemu uczniowi lub uczennicy przedstawić propozycję. Pozostali uczniowie mogą zgłaszać swoje pomysły i dyskutować nad nimi. Następnie nauczyciel opisuje przesmyk termopilski i pomysł budowy muru na Istmie.

4. Nauczyciel opisuje greckie plany obrony i pomysł wysłania króla Leonidasa. Wyjaśnia, dlaczego wysłano tylko 300 spartańskich hoplitów (święto Karnejów). Uczniowie wykonują samodzielnie ćwiczenie 4 wskazujące, że Leonidas liczył się z porażką.

5. Praca z animacją. Nauczyciel odtwarza animację i poleca uczniom, aby w parach wykonali polecenie 1: na podstawie analizy animacji podali silne i słabe strony obu armii. W kolejnym kroku wskazana para uczniów podaje przygotowaną odpowiedź (jedna osoba - silne strony, druga - słabe albo każda z nich prezentuje jedną armię). Następnie prosi przedstawiciela innej pary (może być wskazany lub wylosowany), aby ocenił, na ile teza Herodota, że gdyby nie zdrada Efialtesa, Persom nie udałoby się przełamać pozycji Greków, jest wiarygodna. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej.

6. Prowadzący zadaje uczniom do wykonania ćwiczenie 7 na temat roli Teban pod Termopilami. Wyjaśnia uczniom, że pod Termopilami nie walczyli tylko Spartanie. Zachęca uczniów do refleksji: Dlaczego tylko o Spartanach pamiętamy? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel poleca uczniom, aby odpowiedzieli na pytanie: Dlaczego Leonidas nie wycofał się spod Termopil? Prosi o ocenę tej decyzji. Wybrany uczeń lub uczennica udzielają odpowiedzi. Nauczyciel odczytuje uczniom tekst epitafium i prosi odpowiadającą osobę o interpretację.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Wykonaj pozostałe ćwiczenia.

Materiały pomocnicze:

Fields N., Termopile 480 p.n.e. Ostatnia walka trzystu, tłum. J. Szkudliński, Warszawa 2008.

Kulesza R., Sparta w V‑IV w. p.n.e., Warszawa 2003.

Musiał D., Świat grecki: od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.

Rusch S.M., Wojny Sparty, Poznań 2014.

Wolicki A., Wojny perskie, w: Maraton. 2500 lat od wielkiej bitwy. Grecja i Grecy epoki klasycznej, czyli korzenie Europy, „Pomocnik Historyczny Polityki” 10, 2010.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja może stanowić podstawę do pracy domowej uczniów (lub prezentacji), wyjaśniającej, dlaczego spartańscy hoplici cieszyli się sławą najlepszych wojowników w Grecji.