Autor: Sebastian Rajewicz

Przedmiot: historia

Temat: Ustroje poleis

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa

zakres podstawowy

III. Świat starożytnych Greków.

Uczeń:

2) porównuje organizację społeczeństwa Aten i Sparty oraz formy ustrojowe greckich poleis;

Wiodące kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: stasis, rewolucja hoplicka, nomoteta, ajsymneta.

• opisuje proces ewolucji ustrojów greckich.

• charakteryzuje podstawowe typy ustrojów greckich: monarchię i tyranię; arystokrację i oligarchię; demokrację.

Strategie nauczania

konstruktywizm

Metody i techniki nauczania

• pogadanka

• praca z tekstem źródłowym i materiałami multimedialnymi

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego

• praca w grupach

Środki dydaktyczne

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel prosi o wymienienie znanych uczniom ustrojów politycznych i podanie podstawy kwalifikacji i różnic między nimi (liczba uczestniczących we władzy). Nauczyciel wyjaśnia, że podstawowy podział ustrojów, funkcjonujący do dziś, jest dziełem Greków. Następnie podaje temat lekcji: charakterystyka ustrojów greckich i ich ewolucji.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi o wymienienie ustrojów, z którymi uczniowie spotkali się przy okazji omawiania Homera. Kto sprawował władzę nad Grekami pod Troją? Jaki miał tytuł? Co było symbolem jego władzy? Nauczyciel wyjaśnia, że ustrój monarchiczny był charakterystyczny dla Grecji w czasach mykeńskich, zanikł w Wiekach Ciemnych, kiedy to władzę przejęli arystokraci. Prosi uczniów o charakterystykę typowego dla arystokraty stylu życia: konie, polowanie, sympozjony. Dopytuje, jak uczniowie myślą, jak wyglądała wówczas sztuka wojenna: kto bronił ojczyzny? Jak walczyli arystokraci (po co hodowali konie?)? Puenta: wkład w obronę ojczyzny podstawą do większych praw politycznych.

2. Nauczyciel wyjaśnia, że zmiana przyszła wraz z tzw. rewolucją hoplicką. Prosi, aby uczniowie w parach przygotowali opisy terminów: falanga i hoplita. Prosi uczniów o przeczytanie tekstu źródłowego zamieszczonego w ćwiczeniu 2 oraz o opisanie zmian w sposobie walki opisywanych przez Arystotelesa. Dwóch wybranych uczniów przedstawia krótko najważniejsze informacje.

3. Prowadzący pyta uczniów o wpływ zmiany sposobu walki na życie polityczne. Powinni wspomnieć, że falanga doprowadziła do rozszerzenia pojęcia obywatela (tj. tego, który miał wpływ na losy państwa i prawo udziału w zgromadzeniu) na tych, których było stać na wyposażenie hoplity.

4. Nauczyciel wprowadza termin stasis, wyjaśniając, że dalsza ewolucja ustrojów była związana z walkami wewnętrznymi. Zarysowuje tło i przyczyny staseis w świecie greckim. Doprowadziły one w różnych miejscach albo do powrotu do rządów jednego, ale w formie tyranii, albo do powiększenia liczby uczestników życia politycznego i narodzin demokracji. Wprowadza terminy: ajsymneta i nomoteta. Prosi uczniów o wykonanie ćwiczenia 3 i udziela im informacji zwrotnej.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Grupy mają zapoznać się z typologią ustrojów greckich w zamieszczoną w schemacie. Pierwsza grupa: rządy jednego, druga grupa: rządy niewielu, trzecia grupa: rządy „wszystkich”. Nauczyciel prosi każdą z grup o przedstawienie krótkiej charakterystyki poszczególnych ustrojów z zarysowaniem różnic między nimi: grupa pierwsza opisuje różnice między monarchią i tyranią, druga – między arystokracją a oligarchią, trzecia – demokracją i ochlokracją. Wyznacza czas na przygotowanie.

5. Każda z grup wyłania swojego przedstawiciela, który następnie prezentuje charakterystykę danego ustroju. Jedna osoba zapisuje najważniejsze informacje na tablicy.

6. Później każda z grup wykonuje polecenie 1 do schematu (krótki opis znaczenia zgromadzenia ludowego w każdym z ustrojów) z tą różnicą, że ustroje przypisane są na nowo: pierwotni „monarchiści” zajmują się rządami niewielu; „oligarchowie” – rządami ludu; „demokraci” – rządami jednostki. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia lub koryguje odpowiedzi, udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi o wykonanie ćwiczenia 6. Wybrani uczniowie czytają fragmenty tekstów źródłowych i wspólnie przyporządkowują opis do ustroju, uzasadniając swoją odpowiedź.

2. Następnie prowadzący prosi uczniów – jedną osobę (wybraną lub wskazaną) albo parę – aby krótko podsumowała, dlaczego formy ustrojowe greckich poleis ewoluowały. Może przeprowadzić wśród uczniów głosowanie: Czy uważasz, że greccy tyrani zasłużyli na fatalną opinię? Przedstawiciel klasy zapisuje jej wynik na tablicy.

3. Nauczyciel podsumowuje pracę swoją i uczniów i udziela im informacji zwrotnej.

Praca domowa

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale.

Materiały pomocnicze

W. Lengauer, Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa 1999

D. Musiał, Świat grecki: od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się ze schematem w domu i samodzielne przygotowanie opisu znaczenia zgromadzenia w każdym z typów ustrojów, tak aby późniejsza praca w grupach przebiegała sprawniej.