Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka

Przedmiot: język polski

Temat: Gra z konwencją literacką – współczesne bajki Zbigniewa Herberta.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
7) rozumie pojęcie groteski, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej artystyczny i wartościujący charakter;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
12) w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanowskiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
II. Kształcenie językowe.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
7) określa przemiany konwencji i ich przenikanie się w utworach literackich; rozpoznaje odmiany synkretyzmu (rodzajowego, gatunkowego) oraz interpretuje jego znaczenie;
10) rozumie pojęcie parafrazy, parodii i trawestacji, wskazuje ich wzorce tekstowe; wykorzystuje te pojęcia w interpretacji utworu literackiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • analizuje wybrane bajki Ignacego Krasickiego i Zbigniewa Herberta, utrwalając wiadomości o wyznacznikach gatunkowych bajki,

  • porównuje bajkę Zbigniewa Herberta z bajkami Ignacego Krasickiego (w tym role bohaterów),

  • interpretuje symbolikę róży i wiatru w bajce Herberta,

  • wyjaśnia, na czym polega gra z konwencją literacką w bajkach Herberta,

  • rozpoznaje ironię w wypowiedzi literackiej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm,

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • rozmowa kierowana,

  • metoda ćwiczeń przedmiotowych,

  • praca z tekstem literackim,

  • praca z e‑materiałem,

  • analiza i analiza porównawcza.

Formy zajęć:

  • praca indywidualna,

  • praca w grupach,

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda;

Przebieg zajęć

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów, by zapoznali się z blokiem tekstowym oraz schematem interaktywnym zamieszczonymi w e‑materiale Gra z konwencją literacką – współczesne bajki Zbigniewa Herberta. Poleca także, by przypomnieli sobie cechy gatunkowe bajek na podstawie Bajek Ignacego Krasickiego.

Faza wprowadzająca:

1. Lekcja rozpoczyna się od szybkiej powtórki: nauczyciel prosi jedną osobę, by notowała na tablicy, w formie mapy myśli, cechy gatunkowe bajki. Wszyscy uczniowie podają swoje propozycje, później notują mapę myśli w zeszytach.

2. Nauczyciel zapisuje na tablicy rzeczowniki: małpa, lis, kruk, lew, pszczoły, wilk, jagnię, owca. Pyta, dlaczego właśnie te zwierzęta zostały przywołane w lekcji dotyczącej bajek. Oczywista odpowiedź brzmi: ponieważ są bohaterami oświeceniowych bajek, a każda ze zwierzęcych postaci ma znaczenie alegoryczne. To element przyjętej konwencji literackiej (nauczyciel powinien się upewnić, że uczniowie rozumieją znaczenie terminu „konwencja literacka”; jeśli nie, ustalają to znaczenie w dyskusji, posiłkując się ewentualnie Słownikiem terminów literackich).

4. Przedstawienie celu zajęć i podanie tematu.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy schemat interaktywny dotyczący Bajek Zbigniewa Herberta. Odsłania kolejne utwory i prosi wybrane osoby o ich odczytanie. Następnie uczniowie wspólnie ustalają odpowiedź do polecenia 2 towarzyszącego schematowi, redagują ją w poprawnej formie pisemnej.

2. Podsumowaniem tej części lekcji jest wykonanie przez uczniów (w parach) polecenia 1 z multimedium.

3. Nauczyciel prosi, by uczniowie podzielili się na 4‑osobowe grupy. Ich zadaniem będzie napisanie zarysu fabularnego krótkiej bajki, która, podobnie jak bajki Herberta, będzie łamać literacką konwencję gatunku. Prowadzący wskazuje, że uczniowie powinni pamiętać o następujących elementach redagowanego scenariusza:

- bohaterowie zwierzęcy o alegorycznym znaczeniu,

- groteska, ironia, humor,

- tematyka ogólnoludzka, z odniesieniem do współczesności,

- narrator‑obserwator, możliwy także komentarz odautorski,

- dowolna forma: bajka wierszowana, proza poetycka, proza.

Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel prosi o prezentację efektów pracy grup. Wszyscy słuchacze oceniają, czy bajka napisana na podstawie przedstawionych wstępnych zarysów łamałaby konwencję gatunkową.

4. W ostatniej części tej fazy lekcji uczniowie wykonują indywidualnie wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji  „Sprawdź się”. Warto zwrócić uwagę na ciekawe ćwiczenia 3 i 4.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi, by uczniowie zastanowili się nad odpowiedzią na pytanie: w jakim celu Zbigniew Herbert prowadzi grę z konwencją literacką?

2. Nauczyciel podsumowuje zajęcia, a uczniowie wypowiadają się na ich temat, dopisując na tablicy interaktywnej dalszy ciąg rozpoczętych zdań: Rozumiem…, Zabieram ze sobą…, Zostawiam…

Zadanie domowe

Polecenie z e‑materiału.

2. Wybierz dowolną bajkę Ignacego Krasickiego i ułóż w nawiązaniu do niej swoją, w której twórczo przekształcisz pierwowzór.

3. Opracuj inscenizację bajki Zbigniewa Herberta Wilk i owieczka, skupiając się na dialogach w tekście.

Materiały pomocnicze:

Andrzej Lam, Dialogowość poezji Herberta, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 1 (25).

Violetta Wróblewska, Bajka zwierzęca w tradycji ludowej i literackiej, Toruń 2011.

Zbigniew Herbert, Bajki, oprac. R. Krynicki, Kraków 2009.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykorzystać schemat interaktywny do przygotowania się do lekcji powtórkowej lub do egzaminu.

Sprawdź się