Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Gombrowiczowska koncepcja artysty i dzieła

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Kształtowanie dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej uczniów.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
7) rozumie pojęcie groteski, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej artystyczny i wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
10. gromadzi i przetwarza informacje, sporządza bazę danych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśnia, co jest głównym problemem powieści Witolda Gombrowicza Ferdydurke,

  • charakteryzuje poglądy Gombrowicza dotyczące roli artysty i jego koncepcję dzieła literackiego,

  • wyjaśnia, jaką funkcję pełni groteska w budowaniu koncepcji artysty i dzieła,

  • porównuje koncepcje twórczości literackiej Witolda Gombrowicza i Brunona Schulza.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • mapa myśli;

  • sztuka teatralna;

  • film.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Gombrowiczowska koncepcja artysty i dzieła”. Uczestnicy zajęć zapoznają się z fragmentem prozy w e‑materiale: Ferdydurke. Przygotowują się do omówienia tekstu, szukając informacji na temat kontekstu biograficznego i/lub historycznoliterackiego. Wybrane osoby mogą zebrać potrzebne wiadomości do wstępnego rozpoznania tekstu. Będą pełniły rolę ekspertów.

  2. Nauczyciel prosi, by zainteresowani uczniowie przygotowali do prezentacji na lekcji wybrane fragmenty filmu lub spektakli teatralnych, adaptacji Gombrowiczowskiej Ferdydurke (patrz materiały dodatkowe).
    Poleca także, by wszyscy uczniowie przypomnieli sobie, jakie poglądy na temat twórczości literackiej i koncepcji sztuki panowały w różnych epokach, np. w romantyzmie i modernizmie.

Faza wprowadzająca:

  1. Lekcja rozpoczyna się od zaprezentowania wybranych przez uczniów scen z filmu lub spektaklu na podstawie Ferdydurke. Przed prelekcją nauczyciel prosi, by uczniowie zwrócili baczną uwagę na kreację postaci Józia oraz elementy groteski zastosowane przez reżyserów. Następnie pyta o wrażenia uczniów i ich refleksje na temat dzieła Gombrowicza w wersji literackiej i w adaptacjach innych artystów. Uczniowie wypowiadają się swobodnie.

Faza realizacyjna:

  1. Na początku drugiej fazy lekcji nauczyciel zadaje pytanie o rolę sztuki i artystów w różnych epokach literackich. prosi, by uczniowie przypomnieli, co sądzili na ten temat np. romantycy lub młodopolanie. Uczniowie odpowiadają, a nauczyciel ewentualnie uzupełnia podawane przez nich informacje. Następnie pyta: co na ten temat sądził Gombrowicz?

  2. Prowadzący zajęcia poleca, by uczniowie zapoznali się z wykładem prof. A. Franaszka na temat idei sztuki wg Gombrowicza i wg Schulza. Później uczniowie, pracując w parach, wykonują polecenia 1 i 2 towarzyszące filmowi. Wybrane osoby prezentują propozycje odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

  1. Na podstawie informacji zdobytych podczas lekcji uczniowie opracowują mapę myśli, której centralnym polem będzie: Gombrowiczowska koncepcja artysty i dzieła.

  2. Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

  1. Praca domowa z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

  • Ryszard Handke, Alfabet kultury w lekturze tekstu literackiego, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

  • Jerzy Giedroyc, Witold Gombrowicz, Listy 1950‑1969, wyd. Czytelnik.

  • Ferdydurke, reż. Jerzy Skolimowski, 1991
    Ferdydurke, reż. Maciej Wojtyszko, Teatr Telewizji 1985

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się