Sprawdź się
Zaznacz odpowiedź. Według narratora Ferdydurke pisarz powinien:
- tworzyć z myślą o odbiorcy.
- tworzyć z myślą o sobie i własnym rozwoju artystycznym.
- tworzyć według nadprzyrodzonego natchnienia
Oceń prawdziwość zdań. Zaznacz Prawda, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub Fałsz – jeśli jest fałszywe.
| Zdanie | Prawda | Fałsz |
| Nadając powieści tytuł Ferdydurke, Gombrowicz nawiązał do stylu pisarstwa Lewisa Sinclaira. | □ | □ |
| Przedstawiona w powieści koncepcja artysty zakłada, że jest on przewodnikiem społeczności w próbach wyzwolenia z formy. | □ | □ |
| Jednym z najważniejszych pytań stawianych w Ferdydurke jest pytanie o tożsamość autora utworu literackiego. | □ | □ |
| W powieści Gombrowicza kluczowy jest problem wyboru między dojrzałością i niedojrzałością. | □ | □ |
Jaki warunek, według Gombrowicza, powinien spełnić twórca, by jego dzieło było autentyczne? Sformułuj odpowiedź w trzech zdaniach.
Zapoznaj się z zmieszczoną poniżej wypowiedzią Witolda Gombrowicza na temat jego powieści. Następnie oceń, czy można utożsamić autora z głównym bohaterem powieści, Józiem.
Przed kilkoma dniami ukazała się moja książka pod tytułem „Ferdydurke”. Ponieważ jest to utwór napisany w sposób oddalony od normalnej literatury, pragnąłbym zapobiec dezorientacji krytyki. Nie idzie mi o ocenę artystyczną, ale o to, aby z książki tej nie zrobiono w artykułach prasowych lekkomyślnej zabawki na gruncie spraw poważnych, satyry na tę czy inną warstwę społeczną lub też nihilistycznego ataku na kulturę. Głównym problemem „Ferdydurke” jest problem formy. Żyjemy w epoce gwałtownych przemian, przyspieszonego rozwoju, w której dotychczas ustalone formy pękają pod naporem życia. Człowiek jest dziś bardziej niż kiedykolwiek zagrożony sferą niższą, sferą ciemnych i nieposkromionych instynktów, zarówno własnych, jak obcych. (…) Potrzeba znalezienia formy na to, co w człowieku jest jeszcze niedojrzałe, nieskrystalizowane i niedorozwinięte oraz lęk z powodu beznadziejności tego postulatu – oto naczelna emocja mojej książki. Pragnę wykazać, że kultura nasza jest jeszcze niepełna, niecałkowita, i że jest to wątła budowa nad żywiołem anarchii, który raz po raz rozsadza układ konwencji kulturalnych. Dlatego każda partia kończy się wtargnięciem żywiołu, nonsensem, anarchią, anormalnością, które wdzierają się poprzez pęknięcia formy i zalewają nieszczęsnych bohaterów, nadających sobie tylko pozór dojrzałości. Ale – i tu książka staje się nieco ekscentryczna – przecież ja sam, jako autor, jestem także „dzieckiem epoki”, ta problematyka niższości, niedojrzałości, infantylizmu fascynuje mnie dlatego właśnie, że jest to i moja sprawa. Przeto „Ferdydurke” jest w pewnej mierze niedojrzała i dziecinna nie tylko w swojej zawartości myślowej, ale i w formie. Zamierzeniem moim było wypowiedzieć nie tylko niedojrzałość cudzą, ale i własną.
Źródło: Witold Gombrowicz, „Wiadomości Literackie”, nr 1937/47.
Odwołując się do wypowiedzi Gombrowicza zacytowanej w poprzednim ćwiczeniu, zaznacz poprawną odpowiedź na pytanie, co jest głównym problemem Ferdydurke:
- dezorientacja krytyków literackich
- potrzeba znalezienia formy na to, co w człowieku niepewne i niedojrzałe
- niemożność opanowania anarchii
- krytyka różnych warstw społecznych
- zabawa z konwencją literacką
Fragment do ćwiczeń 4. i 5.
Ferdydurke[fragment]
Zapomnieć, na koniec, zapomnieć o pensjonarkach! Zerwać z ukochaniem ciotek kulturalnych i wieśniaczek, zapomnieć o drobnych, drastycznych urzędnikach, zapomnieć o nodze i własnej haniebnej przeszłości, wzgardzić smarkaczem i chłystkiem – skonsolidować się twardo na gruncie dorosłym, ach, przyjąć, na koniec, tę postawę skrajnie arystokratyczną, wzgardzić, wzgardzić! Nie, jak dotąd było, żem niedojrzałością pobudzał, nęcił i przywabiał niedojrzałość innych, lecz – przeciwnie – dojrzałość wydobyć z siebie, dojrzałością pobudzić ich do dojrzałości, duszą przemówić do duszy! Duszą? Lecz czy wolno zapomnieć o nodze? Duszą? A noga gdzie? Czy wolno zapomnieć o nogach ciotek kulturalnych? A dalej – co będzie, jeśli mimo wszystko nie uda się przezwyciężyć pączkującej zewsząd, pulsującej, rosnącej zieleni (a na pewno prawie nie uda się), co będzie, jeśli ja do nich wystąpię dojrzale, a oni mnie po staremu ujmą niedojrzale, jeśli ja do nich z mądrością, a oni z głupotą? Nie, nie, w takim razie wolę pierwszy zacząć niedojrzale, nie chcę narażać mądrości mej na ich głupotę, wolę głupotę przeciw nim wystawić! A zresztą nie chcę, nie chcę, wolę z nimi, kocham, kocham te pączki, te krzaczki zielone, o! [...]
Źródło: Witold Gombrowicz, Ferdydurke, Kraków 1986, s. 14–15.
W przywołanym fragmencie Ferdydurke podaj pojęcia, które zostały sobie przeciwstawione, i wpisz je do tabeli.
| POJĘCIE | PRZECIWIEŃSTWO |
|---|---|
W zacytowanym powyżej fragmencie podaj elementy groteskowe i wyjaśnij, w jakim celu Gombrowicz zastosował tę kategorię estetyczną.
Fragment do ćwiczenia 6.
Ferdydurke[fragment]
Literaci, ci ludzie posiadający boski dar talentu na temat rzeczy najdalszych i najbardziej obojętnych, jak na przykład dramat duszy cesarza Karola II z powodu małżeństwa Brunhildy, wzdragają się poruszać sprawę najważniejszą swej przemiany w człowieka publicznego, społecznego. Pragnęliby, widać, aby każdy myślał, że są pisarzami z łaski boskiej, a nie – ludzkiej, że z nieba spadli na ziemię wraz z talentem swoim; żenują się wyświetlić, jakimi to osobistymi koncesjami, jaką klęską personalną okupili prawo wypisywania o Brunhildzie lub chociażby o życiu pszczelarzy. Nie, o własnym życiu ani słowa – tylko o życiu pszczelarzy. Zapewne, wypisawszy dwadzieścia książek o życiu pszczelarzy, można zrobić się posągiem – ale jakiż związek, gdzie łączność pszczelarskiego króla z jego prywatnym mężczyzną, gdzie łączność mężczyzny z młodzieńcem, młodzieńca z chłopcem, chłopca z dzieckiem, którym przecie onegdaj się było, jaką pociechę ma smarkacz wasz z waszego króla?
Źródło: Witold Gombrowicz, Ferdydurke, Kraków 1986, s. 8–9.
Wyjaśnij, jaką rolę w powyższym fragmencie pełnią powtórzenia.
Poszukaj w Ferdydurke fragmentów, w których narrator zwraca się bezpośrednio do czytelnika. Wyjaśnij, w jakim celu zostały zastosowane te zwroty.