Scenariusz zajęć

Autor: Alicja Kasińska

Przedmiot: biologia

Temat: Kryteria i podział odporności

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wskazuje różnice między odpornością wrodzoną a nabytą;

• opisuje rolę naturalnych barier w ochronie organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi;

• porównuje odporność swoistą czynną z odpornością swoistą bierną.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• metoda kuli śniegowej;

• abecadło;

• logiczna gałąź (narzędzie metody TOC);

• mapa myśli;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• mapa myśli;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisaki i duże arkusze papieru.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia cele lekcji i formułuje pytania „Co to znaczy być odpornym na choroby?”, „Czym jest odporność?”.

2. Uczniowie w parach ustalają własną definicję odporności i konfrontują ją w czwórkach. Następnie na forum klasy chętne osoby przedstawiają wyniki prac swojej grupy.

3. Nauczyciel prosi jednego z uczniów o odczytanie wstępu do e‑materiału, który wprowadza uczniów w omawiane zagadnienie.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapisanie na karteczkach jak najwięcej słów, które kojarzą im się z odpornością, ale każde słowo musi zaczynać się od innej litery alfabetu. Czas wykonania zadania to 2 min.

2. Uczestnicy zajęć spisują swoje skojarzenia, używając wszystkich liter alfabetu, a następnie odczytują je na głos.

3. Nauczyciel lub wybrany uczeń zapisuje pojęcia na tablicy. Prowadzący zajęcia dba o to, aby podobne słowa się nie powtarzały. Następnie uzupełnia powstałą listę o brakujące pojęcia.

4. Uczniowie, pracując w parach, wykorzystują e‑materiał w poszukiwaniu znaczenia dwóch, trzech pojęć spośród zapisanych na tablicy. Tłumaczą je sobie nawzajem, a następnie chętne osoby z każdej pary prezentują wyniki pracy na forum klasy.

5. Nauczyciel dba o poprawność wypowiedzi, koryguje ewentualne błędy.

6. Nauczyciel dzieli uczniów na 4‑osobowe zespoły. Każda grupa, pracując z e‑materiałem, otrzymuje polecenie: „Przeanalizuj etapy inwazji patogenów wraz z trzema liniami obrony (reakcji odpornościowej) organizmu i wykonaj logiczną gałąź zatytułowaną Trzy linie obrony”(czas wykonania: ok. 10 min).

7. Uczniowie zapisują wyniki prac na dużych arkuszach papieru, a następnie wywieszają je na ścianie, tworząc galerię. Analizują prace swoich kolegów, odgrywając rolę „krytycznego przyjaciela”; porównują je z efektami pracy własnej. Nauczyciel, również jako „krytyczny przyjaciel”, udziela wskazówek, poprawia błędy.

8. Nauczyciel w celu uzupełnienia informacji prosi uczniów o analizę mapy myśli zawartej w e‑materiale oraz wykonanie poleceń nr 2 („Rozszerz mapę pojęć dotyczących odporności nabytej, wykorzystując jako kryterium podziału sposób jej nabywania”) i nr 3 („Wyjaśnij, czym różni się odpowiedź komórkowa od odpowiedzi humoralnej. Podaj odpowiednie przykłady z zakresu odporności nabytej”).

9. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 8 w sekcji „Sprawdź się”: mają za zadanie określić, jaki rodzaj odporności jest uruchamiany przy wylizywaniu ran przez psa, i wyjaśnić, na czym polega działanie czynnika zapewniającego gojenie się rany.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie porównują odporność wrodzoną z nabytą, rozwiązując polecenie nr 1 do mapy myśli (w którym mają za zadanie stworzyć tabelę porównującą odporność wrodzoną i nabytą, z uwzględnieniem precyzji i sposobu działania, czasu reakcji na kontakt z patogenem oraz zaangażowanych elementów układu odpornościowego) oraz ćwiczenie nr 7 (polegające na przyporządkowaniu podanych opisów do odpowiedniego rodzaju odporności).

2. Na koniec zajęć nauczyciel prosi uczniów o dokończenie zdania: „Z dzisiejszej lekcji chcę zapamiętać…”.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia interaktywne od 1 do 6 oraz polecenie nr 4 do mapy myśli.

Materiały pomocnicze:

• Neil Campbell i in., Biologia, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2014.

• Eldra P. Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Biologia, Multico, Warszawa 2011.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania mapy myśli:

Mapa myśli może być wykorzystana do wprowadzenia uczniów do tematu i podsumowania części wstępnej lekcji.