Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Alicja Kasińska
Przedmiot: biologia
Temat: Kryteria i podział odporności
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wskazuje różnice między odpornością wrodzoną a nabytą;
opisuje rolę naturalnych barier w ochronie organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi;
porównuje odporność swoistą czynną z odpornością swoistą bierną.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm;
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
metoda kuli śniegowej;
abecadło;
logiczna gałąź (narzędzie metody TOC);
mapa myśli;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
mapa myśli;
tablica interaktywna/tablica;
pisaki i duże arkusze papieru.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Nauczyciel przedstawia cele lekcji i formułuje pytania „Co to znaczy być odpornym na choroby?”, „Czym jest odporność?”.
Uczniowie w parach ustalają własną definicję odporności i konfrontują ją w czwórkach. Następnie na forum klasy chętne osoby przedstawiają wyniki prac swojej grupy.
Nauczyciel prosi jednego z uczniów o odczytanie wstępu do e‑materiału, który wprowadza uczniów w omawiane zagadnienie.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel prosi uczniów o zapisanie na karteczkach jak najwięcej słów, które kojarzą im się z odpornością, ale każde słowo musi zaczynać się od innej litery alfabetu. Czas wykonania zadania to 2 min.
Uczestnicy zajęć spisują swoje skojarzenia, używając wszystkich liter alfabetu, a następnie odczytują je na głos.
Nauczyciel lub wybrany uczeń zapisuje pojęcia na tablicy. Prowadzący zajęcia dba o to, aby podobne słowa się nie powtarzały. Następnie uzupełnia powstałą listę o brakujące pojęcia.
Uczniowie, pracując w parach, wykorzystują e‑materiał w poszukiwaniu znaczenia dwóch, trzech pojęć spośród zapisanych na tablicy. Tłumaczą je sobie nawzajem, a następnie chętne osoby z każdej pary prezentują wyniki pracy na forum klasy.
Nauczyciel dba o poprawność wypowiedzi, koryguje ewentualne błędy.
Nauczyciel dzieli uczniów na 4‑osobowe zespoły. Każda grupa, pracując z e‑materiałem, otrzymuje polecenie: „Przeanalizuj etapy inwazji patogenów wraz z trzema liniami obrony (reakcji odpornościowej) organizmu i wykonaj logiczną gałąź zatytułowaną Trzy linie obrony”(czas wykonania: ok. 10 min).
Uczniowie zapisują wyniki prac na dużych arkuszach papieru, a następnie wywieszają je na ścianie, tworząc galerię. Analizują prace swoich kolegów, odgrywając rolę „krytycznego przyjaciela”; porównują je z efektami pracy własnej. Nauczyciel, również jako „krytyczny przyjaciel”, udziela wskazówek, poprawia błędy.
Nauczyciel w celu uzupełnienia informacji prosi uczniów o analizę mapy myśli zawartej w e‑materiale oraz wykonanie poleceń nr 2 („Rozszerz mapę pojęć dotyczących odporności nabytej, wykorzystując jako kryterium podziału sposób jej nabywania”) i nr 3 („Wyjaśnij, czym różni się odpowiedź komórkowa od odpowiedzi humoralnej. Podaj odpowiednie przykłady z zakresu odporności nabytej”).
Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 8 w sekcji „Sprawdź się”: mają za zadanie określić, jaki rodzaj odporności jest uruchamiany przy wylizywaniu ran przez psa, i wyjaśnić, na czym polega działanie czynnika zapewniającego gojenie się rany.
Faza podsumowująca:
Uczniowie porównują odporność wrodzoną z nabytą, rozwiązując polecenie nr 1 do mapy myśli (w którym mają za zadanie stworzyć tabelę porównującą odporność wrodzoną i nabytą, z uwzględnieniem precyzji i sposobu działania, czasu reakcji na kontakt z patogenem oraz zaangażowanych elementów układu odpornościowego) oraz ćwiczenie nr 7 (polegające na przyporządkowaniu podanych opisów do odpowiedniego rodzaju odporności).
Na koniec zajęć nauczyciel prosi uczniów o dokończenie zdania: „Z dzisiejszej lekcji chcę zapamiętać…”.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia interaktywne od 1 do 6 oraz polecenie nr 4 do mapy myśli.
Materiały pomocnicze:
Neil Campbell i in., Biologia, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2014.
Eldra P. Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Biologia, Multico, Warszawa 2011.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania mapy myśli:
Mapa myśli może być wykorzystana do wprowadzenia uczniów do tematu i podsumowania części wstępnej lekcji.