Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Dramaty życiowe bohaterów Antygony w Nowym Jorku Janusza Głowackiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Kształtowanie dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej uczniów.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

4) określa wpływ starożytnego teatru greckiego na rozwój sztuki teatralnej; rozumie pojęcie katharsis i charakteryzuje jego rolę w kształtowaniu odbioru dzieła;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Lektura obowiązkowa

4) Sofokles, Antygona;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

3) rozpoznaje nawiązania do tradycji biblijnej i antycznej w kulturze współczesnej;

Lektura obowiązkowa

25) Janusz Głowacki, Antygona w Nowym Jorku;

Lektura uzupełniająca

18) wybrany dramat polski i obcy z XX lub XXI wieku

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

porównuje budowę tragedii antycznej i współczesnej,
rozpoznaje właściwości tragizmu jako kategorii estetycznej,
wskazuje elementy antycznej tragedii Sofoklesa, do których odwołuje się Janusz Głowacki w sztuce Antygona w Nowym Jorku,
charakteryzuje postaci literackie w kontekście stereotypów narodowych.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Film” oraz informacjami z bloku tekstowego.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Prowadzący wyświetla fragment spektaklu Antygona w Nowym Jorku w reż. Kazimierza Kutza – rozmowę Saszy i Pchełki (od 00:36:14). Pyta uczniów o ich wrażenia.

Faza realizacyjna:

Uczniowie, na podstawie fragmentu spektaklu oraz cytatów z dramatu Janusza Głowackiego zawartych w bloku tekstowym lekcji, charakteryzują bohaterów Antygony w Nowym Jorku. Później nauczycie pyta: który z bohaterów sztuki J. Głowackiego najściślej wiąże ja z tragedią Sofoklesa? Uczniowie odpowiadają swobodnie. Pomocne w tej fazie pracy może być ćw. 2 z sekcji „Sprawdź się”.
Nauczyciel wyświetla wykład eksperta. Uczniowie, pracując w parach, wykonują polecenia 1 i 2 z sekcji „Film”. Wskazane osoby prezentują odpowiedzi.
Później, wciąż pracując w parach, uczniowie rozwiązują ćw. 4 i 5 dotyczące kwestii tragizmu w tragedii Sofoklesa i sztuce Janusza Głowackiego.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej lekcję prowadzący może wykorzystać polecenie: Opracuj głos w dyskusji o sposobach pokonywania porażek życiowych i radzeniu sobie w różnych okolicznościach, tak by nie utracić wartości człowieczeństwa. W swojej wypowiedzi zastosuj chwyty retoryczne.
Nauczyciel otwiera dyskusję na ten temat, a uczniowie dzielą się swoimi opiniami i doświadczeniami.
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Narzędzia męki piekielnej są ludzkiej roboty... Rozważ tę myśl na podstawie analizy fragmentów dramatu Janusza Głowackiego Antygona w Nowym Jorku, wiersza Czesława Miłosza Ogród ziemskich rozkoszy. Piekło i obrazu Hieronima Boscha Ogród ziemskich rozkoszy. Piekło. Napisz rozprawkę, w której zastosujesz argumenty i kontrargumenty.

Materiały pomocnicze:

Rozmowy Po‑Szczególne, Waldemar Dąbrowski rozmawia z Januszem Głowackim, TVP VOD.
Beata Popczyk‑Szczęsna, Powtórzenia i powroty. O dramaturgii Janusza Głowackiego, Katowice 2015.
Antygona w Nowym Jorku, spektakl w reż. Kazimierza Kutza, Teatr Telewizji, 1995.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się