Scenariusz zajęć

Autor: Danuta Jyż‑Kuroś

Przedmiot: chemia

Temat: Jak przebiega hydroliza kwasowa estrów?

Grupa odbiorcza: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

5) wyjaśnia i porównuje przebieg hydrolizy estrów (np. octanu etylu) w środowisku kwasowym (reakcja z wodą w obecności kwasu siarkowego(VI)) oraz w środowisku zasadowym (reakcja z wodorotlenkiem sodu); pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

5) wyjaśnia i porównuje przebieg hydrolizy estrów (np. octanu etylu) w środowisku kwasowym (reakcja z wodą w obecności kwasu siarkowego(VI)) oraz w środowisku zasadowym (reakcja z wodorotlenkiem sodu); pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia rodzaje hydrolizy estrów;

• nazywa produkty hydrolizy kwasowej estrów;

• pisze równania reakcji hydrolizy dla wybranych estrów;

• konstruuje z podanych elementów etapy hydrolizy kwasowej estrów.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• metoda rozwiązywania problemów;

• metoda lekcji odwróconej;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• aplikacja Quizizz/Kahoot.

Przed lekcją:

Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Uczniowie zapoznają się z blokiem tekstowym do omawianego tematu. Każda grupa ma przynieść na lekcję materiały: nożyczki, mazaki/markery, kartki, które będą wykorzystane do przygotowania puzzli chemicznych.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytanie: dlaczego stosowane niektóre kosmetyki dają inny efekt niż oczekiwany przez konsumenta (taki jaki wynika z z opisu na etykiecie)?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół hydrolizy estrów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie w parach oglądają uważnie animację z medium bazowego.

2. Nauczyciel informuje uczniów, że będą poszukiwać rozwiązania problemu – Jak można przedstawić mechanizm przebiegu hydrolizy kwasowej estrów? Uczniowie będą pracowali metodą rozwiązywania problemów i w swojej pracy powinni uwzględnić trzy etapy pracy. W czasie pracy mogą korzystać z e‑materiału.

• Diagnoza problemu: Jakie etapy można wyróżnić w przebiegu hydrolizy kwasowej estrów? Jakie elementy są ważne dla przebiegu tej reakcji?

• Poszukiwanie rozwiązania problemu: Jak można przedstawić graficznie hydrolizę kwasową estrów? Jakie puzzle chemiczne trzeba przygotować aby przedstawić cały proces?

• Wybór rozwiązania: Jaki powinien być rozmiar wykonanych elementów? Jaki zapis jest poprawny merytorycznie?

3. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, pomaga rozwiązać problemy merytoryczne i techniczne, zwraca uwagę na funkcjonalność, estetykę i czytelność wykonania puzzli chemicznych. Po przygotowaniu puzzli przez poszczególne grupy, każda prezentuje wynik swojej pracy. Przedstawia analizę zalet i wad swojego rozwiązania. W czasie prezentacji wyników pracy, nauczyciel dba o poprawność merytoryczną uczniów i podkreśla zalety każdego rozwiązania.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: co to jest hydroliza? Jakie mamy rodzaje hydrolizy? Na czym polega hydroliza kwasowa? Co to jest jon hydroniowy? (Nauczyciel może przygotować quiz i wykorzystać aplikację Quizizz/Kahoot, z zastosowaniem smartfonów/tabletów.)

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniała/łem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”. 2. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie tabeli, porównującej hydrolizę zachodzącą w środowisku kwasowym i zasadowym.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium może być wykorzystane:

• zgodnie z propozycją zawartą w scenariuszu;

• dla uczniów nieobecnych na lekcji jako formę uzupełnienia wiadomości;

• na lekcji powtórzeniowej jako wstęp teoretyczny przed rozwiązywaniem zadań dotyczących tematów.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest hydroliza?

• Jakie mamy rodzaje hydrolizy?

• Na czym polega hydroliza kwasowa?

• Co to jest jon hydroniowy?

2. Materiały służące do tworzenia puzzli chemicznych (nożyczki, mazaki/markery, kartki).

3. Przygotowanie chemicznych puzzli. Zasady tworzenia puzzli:

• mają zawierać wszystkie etapy hydrolizy kwasowej;

• mają zawierać poprawny zapis chemiczny wszystkich cząsteczek i jonów;

• mają być funkcjonalne, estetyczne i czytelne;

• powinny być dobrym narzędziem do powtarzania tego zagadnienia (puzzle chemiczne można układać wielokrotnie i utrwalać materiał);

• powinny być samosprawdzające się (np. kształt puzzli determinuje położenie tylko w jeden prawidłowy sposób).

4. Materiały dla osób szczególnie zainteresowanych tematem:

• https://www.chemguide.co.uk/physical/catalysis/hydrolyse.html

• http://bcpw.bg.pw.edu.pl/Content/6230/dbcho.pdf