Autor: Marta Kulikowska

Temat: Jak czytać dramaty? Teatr postdramatyczny: Heiner Müller, Hamletmaszyna i Opis obrazu Część 1

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• charakteryzuje cechy teatru postdramatycznego,

• analizuje budowę dramatu Hamletmaszyna,

• wyjaśnia rolę monologu i opisu w obu dramatach Müllera;

• tworzy szkic interpretacyjny dzieła.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• drama;

• sztuka teatralna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie mają znać cały tekst, a streszczenie jest tylko elementem lekcji służącym przypomnieniu. Nauczyciel prosi, aby uczniowie:
   1. Zapoznali się z audiobookiem z I cz. cyklu, który zawiera streszczenie utworów Heinera Müllera, Hamletmaszyna i Opis obrazu, oraz z informacjami na temat teatru postdramatycznego.
   2. Podzielili się na pięć grup,: gr. 1 - Hamletmaszyna obraz I (Album rodzinny), gr. 2 - Hamletmaszyna obraz II (Europa kobiety), gr. 3 - Hamletmaszyna obraz III (Scherzo), gr. 4 - Hamletmaszyna obraz IV (Burda w peszcie bitwa o Grenlandię), gr. 5 - Hamletmaszyna obraz V (Czekając z dzikim uporem...). Nauczyciel poleca, by członkowie grup podzielili między sobą zadania: potrzebni będą odtwórcy ról oraz osoby, które zajmą się przygotowaniem schematycznej scenografii (np. plansza lub plakat) czy rekwizytów.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom cele zajęć oraz wspólnie ustala z nimi kryteria sukcesu.

2. Lekcja rozpoczyna się od ustalenia cech teatru postdramatycznego. Nauczyciel poleca, by jedna osoba notowała na tablicy, w formie mapy skojarzeń, wymieniane przez uczniów cechy (uczniowie mogą wrócić do informacji z e‑materiału). Nauczyciel dba o to, by ustalenia były pełne, ewentualnie uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel informuje uczestników zajęć, jak będzie przebiegała praca na lekcjach. Każda z grup, wykorzystując przygotowane wcześniej scenografie i rekwizyty, odegra swój obraz „Hamletmaszyny”. Następnie wszyscy uczniowie, pracując w ramach swojej grupy, wykonają polecenia związane z konkretną sceną (sekcja „Schemat”). Chodzi o to, by wszyscy mogli przeanalizować wszystkie obrazy/fragmenty, co będzie im potrzebne podczas interpretacji. Po upływie czasu wyznaczonego przez nauczyciela na opracowanie poleceń grupa, która inscenizowała dany fragment, przedstawia swoje propozycje odpowiedzi. Pozostali uczniowie mogą je uzupełniać, dyskutować, szukać wspólnie najlepszego rozwiązania. Mogą także korzystać z podpowiedzi interpretacyjnych zawartych w e‑materiale.

2. W podsumowaniu tej fazy lekcji uczniowie mogą omówić przygotowane scenografie i rekwizyty oraz ocenić odtwórców poszczególnych ról, a nauczyciel ocenić pracę grup.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np.: Jakie cechy pozwalają uznać Hamletmaszynę za przykłady teatru postdramatycznego?

2. Na zakończenie lekcji nauczyciel dpowiada na ewentualne pytania, udziela wskazówek, przypomina, jak powinien zostać skonstruowany szkic interpretacyjny dzieła dramatycznego. Prosi uczniów, by zastanowili się nad wyborem jednego z tematów pracy domowej:
   - Wizja historii i rewolucji w Hamletmaszynie.
   - Opis obrazu jako wyzwanie dla teatru.
   - Obraz człowieka i społeczeństwa w dramatach Müllera.
   Jeśli uczniowie mają wątpliwości interpretacyjne, nauczyciel pomaga im je rozwiać.

Praca domowa:

1. Wykorzystując zebrane dotychczas informacje, stwórz interpretację utworów Hamletmaszyny i Opisu obrazu, w którym omówisz jeden z poniższych problemów:
   - Wizja historii i rewolucji w Hamletmaszynie.
   - Opis obrazu jako wyzwanie dla teatru.
   - Obraz człowieka i społeczeństwa w dramatach Müllera.

Materiały pomocnicze:

• Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.

• Stanisław Furmanik, O sztuce teatru, w: Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. Janusza Deglera, Wrocław 1988.

• Juliusz Kleiner, Istota utworu dramatycznego, w: Problemy teorii dramatu i teatru, wybór i oprac. Janusz Degler, Wrocław 1988.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.