Podsumowanie analizy obrazu I (Album rodzinny) dramatu Hamletmaszyna

Postacie

Pierwszy obraz nie przynosi zbyt wielu informacji na temat bohatera, który określa swoją tożsamość w czasie przeszłym (Byłem Hamletem). Nie jest on postacią z dramatu Szekspira, stanowi jednak pewną wariację na jej temat. Bohater utworu Müllera nie przypomina tradycyjnych postaci dramatycznych, nie jest typem ani charakterem, nie stanowi jedności psychologicznej, nie jest osobowością, lecz pewnym konstruktem, zbiorem niespójnych wypowiedzi składających się z cytatów. Można jednak wskazać pewien wyraźny rys postaci – jest nim wewnętrzny konflikt bohatera. Ujawnia się on już w samym tytule utworu, nawiązującym do dramatu Szekspira. Imię Hamlet oznacza tu pierwiastek duchowy, świadomość, a także rolę wyznaczoną bohaterowi przez ojca. Maszyna symbolizuje natomiast ciało, pierwiastek biologiczny, to, co przeciwstawia się historii. Historyczną misją Hamleta jako królewskiego syna jest pomszczenie śmierci ojca i odebranie władzy uzurpatorowiuzurpatoruzurpatorowi. Bohater pragnie uciec w cielesność, wyrzeka się swej roli. Zamiast zabić Klaudiusza, Hamlet pomaga mu, a tym samym odrzuca swoje powinności wobec ojca i historii – w jego przekonaniu prawowity władca nie różni się niczym od uzurpatora; także on ma na swoim sumieniu zbrodnie, które nierozerwalnie wiążą się z władzą. Historia jest dla Hamleta absurdalnym pasmem zbrodni, z którego pragnie się wyrwać, ponieważ budzi ono w nim obrzydzenie. Bohater chce wyłamać się z przeznaczonej mu roli, w myśl której musi on pomścić śmierć ojca. Zabijając Klaudiusza, a tym samym ciągnąc pasmo zbrodni, woli sam umrzeć niż być podmiotem historii.

Warstwa językowa

W obrazie I nie pojawia się tekst poboczny – kwestie, które zazwyczaj znajdują się w didaskaliach, wypowiada Hamlet. Monolog bohatera został napisany językiem poetyckim, nasyconym brutalną metaforyką i obrazowaniem odwołującym się do sfery seksu, przemocy i śmierci, ukazującym historię jako pasmo zbrodni. Wypowiedź Hamleta jest połączeniem prozy i poezji, w niektórych fragmentach rymowanej (wyróżnionej graficznie wersalikamiwersalikwersalikami) i niemal w całości stanowi kolażkolażkolaż cytatów, trawestacjitrawestacjatrawestacji, aluzjialuzjaaluzji i quasialuzjaquasi-cytatów z Hamleta Szekspira, a także innych utworów literackich (w tym dramatu samego Müllera Budowa). Elementy te cechuje zamierzona stylistyczna niejednorodność.

Przestrzeń

Przestrzeń jest bliżej nieokreślona. W swoim monologu – prowadzonym najpierw w czasie przeszłym – Hamlet mówi o ruinach Europy i o morzu. Przestrzeń ta ma charakter apokaliptycznegoapokaliptycznyapokaliptycznego pejzażu świata po katastrofie i końcu historii. W dalszej części monologu pojawia się opis pogrzebu starego Hamleta, co sugeruje, że wydarzenia, o których mówi Hamlet, rozgrywały się na placu lub ulicy. Później przestrzeń nabiera charakteru sceny teatralnej, na której nie odbędzie się już żaden spektakl.

Czas akcji

W obrazie I od początku nakładają się dwie płaszczyzny czasowe – przeszłość, o której mówi Hamlet, którego monolog wypowiadany jest początkowo w czasie przeszłym, i teraźniejszość, czas wypowiadania. W dalszej części bohater mówi w czasie teraźniejszym, przywołując zarówno realia Szekspirowskiego dramatu, jak i elementy współczesne. Nałożenie się dwóch płaszczyzn sprawia, że czas zostaje zredukowany do jednego punktu, symbolizującego koniec historii.

Cechy gatunku

W obrazie I pojawia się szereg elementów typowych dla utworów określanych mianem teatru postdramatycznego. Brak tutaj akcji, napięcia dramatycznego, nie ma też rozróżnienia na tekst główny i poboczny, a dialogi zostały zastąpione przez monolog. Główny bohater, pozbawiony wyraźnej tożsamości, został zredukowany do wypowiedzi, które stanowią kolażkolażkolaż cytatów, aluzji i nawiązań do innych utworów literackich. Poetycka wizja, zawarta nasyconym metaforami rozsadza strukturę dramatu.

RW3HNiNmS4dSQ

Zdjęcie przedstawia dwóch młodych mężczyzn. Mężczyzna po lewej ma krótkie włosy, okulary oraz ubrany jest w ciemne spodnie, białą koszulę i rozpięty, jasnobrązowy płaszcz. W lewej ręce trzyma czaszkę. Mężczyzna krzyczy. Stojący po prawej mężczyzna ma półdługie włosy oraz czarny płaszcz. Otacza rękami postać pierwszego mężczyzny. Za mężczyznami znajduje się czerwona kurtyna.

R1PWExeOImqdm

Zdjęcie przedstawia młodego mężczyznę w niebieskiej sukience, który leży na drewnianej podłodze. Jego szyja jest owinięta grubym sznurem. Mężczyzna stara się rękami oswobodzić. Sznur jest napięty i ciągnięty z obu stron. Po lewej stoi krzesło z czerwonym obiciem.

Podsumowanie analizy obrazu II (Europa kobiety) dramatu Hamletmaszyna

Postacie

Ofelia, postać nawiązująca do dramatu Szekspira, jest drugim głosem, pozostaje jakby w cieniu Hamleta, powtarza jego bunt. Ofelia symbolizuje nie tylko kobiety jako grupę podporządkowaną mężczyznom, ale wszystkie uciśnione grupy społeczne. W przypadku bohaterki mamy do czynienia z dekonstrukcją postaci – podmiot wypowiedzi może być zastąpiony przez inny, np. monolog zaczynający się od słów To ja, Ofelia... może wygłaszać zarówno sama bohaterka, jak i Hamlet czy Chór. Język – monolog Ofelii, podobnie jak monolog Hamleta w poprzedniej scenie – jest nasycony brutalnymi obrazami i metaforami (np. krew jako ubranie).

Przestrzeń

Przestrzeń jest symbolicznym więzieniem, z którego próbuje uwolnić się Ofelia. Wskazówką są tutaj didaskalia – pojawia się tam sformułowanie „Enormous room”, które stanowi nawiązanie do tytułu powieści amerykańskiego poety Edwarda Estlina Cummingsa, w której opisał on swój pobyt we francuskim obozie dla internowanych w czasie I wojny światowej. Przywołanie tego utworu charakteryzuje przestrzeń jako więzienie.

Czas

Czas sceny nie jest określony, jedyną wskazówką są słowa Ofelii (Wczoraj przestałam się zabijać). W ten sposób zostaje wprowadzony przełomowy moment wybuchu rewolucji, symbolizowany przez bunt Ofelii.

Cechy gatunku

W II obrazie uwidocznia się destrukcja podstawowych wyznaczników dramatu. Tożsamość postaci zostaje zakwestionowana – wypowiedź Ofelii może zostać przypisana innym postaciom, scena jest pełna aluzji, nawiązań i cytatów z innych utworów, mamy tu do czynienia z silnie zmetaforyzowanym monologiem bohaterki. Obraz nie wiąże się bezpośrednio z poprzednim.

R1B8hvVSc3ASQ

Zdjęcie przedstawia grupę ludzi. Na przedzie stoi młoda kobieta w czarnej sukience z długimi, ciemnobrązowymi włosami z grzywką. Ma wyciągniętą przed siebie prawą rękę i otwarte usta. Za nią stoi naprzeciwko siebie sześć postaci: trzy kobiety w ciemnych sukienkach po lewej i dwie kobiety i jeden mężczyzna w ciemnym płaszczu po prawej. Jedna z kobiet opiera się na kulach. Mężczyzna patrzy w stronę stojącej na przodzie kobiety. Po lewej stoi para: kobieta i mężczyzna. Obejmują się. Po prawej stronie stoi kobieta w długiej, jasnoróżowej sukni oraz w jej pobliżu drewniany taboret.

RjOhzeWSrQs6S

Zdjęcie przedstawia cztery stojące obok siebie młode kobiety. Kobieta na środku stoi otoczona metalową, owalną konstrukcją. Ma fioletową spódnicę z zielono‑różowymi falbanami, czarne rękawiczki i czarną bluzkę z fioletowymi rękawami i różowo‑zielonym kołnierzem. Ma półdługie, jasne włosy. Po lewej stoi kobieta z czerwonymi spodniami, bluzką i czarną marynarką. Po prawej stoją dwie kobiety w czarnych sukienkach.

Podsumowanie analizy obrazu III (Scherzo) dramatu Hamletmaszyna

Postacie

Para głównych bohaterów zostaje dosłownie i symbolicznie obnażona, ukazując prawdę o roli mężczyzn i kobiet oraz tych, którzy sprawują władzę, oraz ich poddanych. Następuje też zamiana ról – Hamlet chce zostać kobietą, a więc zrezygnować z władzy, która jest tożsama z rolą kata, chce utożsamić się z „ludem”.

Warstwa językowa

Jedyny w całym utworze dialog Hamleta i Ofelii obrazuje niemożność porozumienia między bohaterami (a symbolicznie: dwiema klasami społecznymi – postępową inteligencją i proletariatem). Nad słowem dominuje w tej scenie pantomima i taniec; gest i ruch sceniczny zastępują tutaj monologi postaci, wypełniające pozostałe sceny utworu.

Przestrzeń

ApokaliptycznyapokaliptycznyApokaliptyczny pejzaż ukazuje miejsce przedstawionych wydarzeń jako symboliczny cmentarz.

Czas akcji

Podobnie jak w innych scenach, płaszczyzny czasowe nakładają się, sprawiając, że przedstawione wydarzenia rozgrywają się jakby poza czasem, po końcu historii.

Cechy gatunku

W obrazie III jedyny raz w całym utworze pojawia się dialog – ma on jednak charakter pozorny, ukazuje jedynie brak możliwości porozumienia między Hamletem i Ofelią, którzy w pozostałych częściach sztuki są od siebie oddzieleni. Nad słowem dominuje ruch i gest, co nadaje scenie charakter pantomimy. Poetycka wizja rozbija strukturę dramatu. Didaskalia zawierają wskazówki, które nie mogą być zrealizowane na scenie, są tekstem przeznaczonym do wygłoszenia ze sceny, łączą się z wizją zawartą w tekście głównym.

RZl9DGSjfnHiM

Zdjęcie przedstawia kilka kobiet, które leżą jedna na drugiej na podłodze. Mają ciemne ubrania. Wyróżnia się leżąca na szczycie kobieta w jasnej sukience. Nad leżącymi kobietami stoją dwaj mężczyźni. Mężczyzna po lewej ma okulary i strój z fioletową spódnicą i czarną bluzką z fioletowymi rękawami. Zakrywa usta palcem wskazującym lewej ręki. Drugi mężczyzna ubrany jest w długą, niebieską sukienkę. Trzyma ręce przed sobą. Z tyłu sceny po bokach stoją dwa manekiny bez głów i rąk. Na środku stoi pionowy, owalny przedmiot.

Podsumowanie analizy obrazu IV (Burda w peszcie bitwa o Grenlandię) dramatu Hamletmaszyna

Postacie

Zamiast Hamleta pojawia się aktor grający tę postać, który jednak nie ma zamiaru dłużej występować w tej roli. Zdjęcie kostiumu i maski przenosi go na inną płaszczyznę czasową, gdzie zyskuje nową tożsamość. Hamlet‑Aktor staje się postacią współczesną: synem jednego z przedstawicieli władzy w kraju socjalistycznym. Wypowiedź postaci nawiązuje do historii powstań przeciw władzy w krajach obozu socjalistycznego. Jako współczesny intelektualista nie potrafi opowiedzieć się po żadnej ze stron, chciałby być „po obu stronach frontu”. Pragnąc uwolnić się od dręczących go dylematów, świadomości i historii, chce stać się ciałem‑maszyną. Powrót do ciała to jedyna możliwość wyrwania się z budzącego odrazę błędnego koła niekończących się zbrodni. Ostatecznie Hamlet rozwiązuje swój wewnętrzny konflikt, uciekając w przemoc i dokonując masakry trzech symbolicznie przedstawionych wodzów rewolucji. Jedyną możliwością ucieczki przed dręczącym go dylematem jest destrukcja świata, w którym nie ma już nadziei na rewolucję.

Warstwa językowa

Podobnie jak w obrazie I, także drugi monolog Hamleta jest połączeniem prozy i poezji, i ma charakter kolażukolażkolażu niejednorodnych stylistycznie elementów cytatów, trawestacjitrawestacjatrawestacji, aluzji i quasi‑cytatów.

Przestrzeń

Miejsce, w którym Hamlet wygłasza swój monolog, jest sceną teatralną, gdzie jego dramat się nie odbył, metaforycznym miejscem niemożliwej rewolucji.

Czas akcji

Wyjście aktora z roli przenosi wydarzenia na płaszczyznę współczesną – pojawiają się odwołania do realiów drugiej połowy XX w., np. aluzje do wydarzeń politycznych czy symbole cywilizacji konsumpcyjnej (telewizja, lodówka). Masakra dokonana przez Hamleta w zakończeniu sceny jest symbolicznym końcem historii i powrotem do czasu prehistorycznego.

Cechy gatunku

Obraz IV ma charakter poetyckiego monologu-kolażukolażkolażu cytatów i aluzji i jest pozbawiona akcji, której namiastką może być końcowy pantomimiczny obraz masakry.

Podsumowanie analizy obrazu V dramatu (Czekając z dzikim uporem...) dramatu Hamletmaszyna

Postacie

Ofelia pojawia się jako osoba poddana ponownemu zniewoleniu, uwięziona na wózku inwalidzkim i dodatkowo krępowana bandażami przez lekarzy. Z sytuacją bohaterki kontrastuje jej gwałtowny, pełen nienawiści monolog.

Warstwa językowa

Monolog Ofelii jest wyrazem gwałtownego buntu, negacją świata i ludzi, pojawiające się w nim aluzje literackie i cytaty wzmacniają jeszcze siłę ekspresji.

Przestrzeń

Miejsce akcji ma charakter antyrealistyczny – scenografia i rekwizyty tworzą apokaliptyczneapokaliptycznyapokaliptyczne obrazy śmierci i rozkładu; dno oceanu może być np. miejscem życia ludzi po katastrofie atomowej.

Czas akcji

Tytuł sceny, będący nawiązaniem do poprzedniej, i apokaliptycznyapokaliptycznyapokaliptyczny krajobraz sugerują, że sytuacja ma miejsce po katastrofie.

Cechy gatunku

Scena zdominowana jest przez monolog bohaterki i zbudowana na zasadzie poetyckiej wizji, rozsadzającej dramatyczną formę.

R130AUdfxYLdm

Zdjęcie przedstawia postać owiniętą złotym kocem z głową i twarzą owiniętą białą chustą, która siedzi na wózku inwalidzkim. Kucają i siedzą przy niej cztery kobiety w ciemnych sukienkach. Po lewej stoi młoda kobieta z długimi włosami w jasnoróżowej, długiej sukni, która trzyma w lewej ręce czaszkę. Obok niej stoi mężczyzna z okularami, fioletową spódnicą i czarną bluzką z fioletowymi rękawami. Dalej stoi postać z założoną maską przeciwgazową, trzyma małego robota. Po prawej stoi kobieta w ciemnym stroju, trzyma globus. Przed nią jest ręka trzymająca czaszkę.

Słownik