Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Impresjonizm w malarstwie i w poezji. Leon Wyczółkowski,
Las w Zakopanem i Kazimierz Przerwa‑Tetmajer, W lesie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

12) w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanowskiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

IV. Samokształcenie.

1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2) porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

11) korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość;

Zakres rozszerzony

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

3) rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje;

6) rozpoznaje w utworach literackich konwencje: baśniową, oniryczną, turpistyczną, nadrealistyczną, postmodernistyczną;

8) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego: aliterację, paronomazję, kontaminację, metonimię, synekdochę, synestezję, odmiany inwersji, gradację; określa ich funkcje;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

przedstawia założenia impresjonizmu w malarstwie i literaturze,
wyjaśnia zasadę korespondencji sztuk na przykładzie obrazu Leona Wyczółkowskiego oraz wiersza Kazimierza Przerwy‑Tetmajera,
rozpoznaje i wyjaśnia sens synestezji zastosowanej w wierszu W lesie,
określa funkcję światła i kolorów w poezji oraz w dziele malarskim.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z blokiem tekstowym materiału Impresjonizm w malarstwie i poezji. Leon Wyczółkowski „Las w Zakopanem” i Kazimierz Przerwa‑Tetmajer „W lesie”.
Nauczyciel przygotowuje kilka obrazów, w których ważnym elementem jest światło (zob. Materiały pomocnicze).
Recytacja. Chętni lub wybrani uczniowie przygotowują się do głośnego czytania utworu w e‑materiale: Kazimierza Przerwy‑Tetmajera „W lesie” z elementami aktorskiej interpretacji.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom cele zajęć oraz wspólnie ustala z nimi kryteria sukcesu.
Nauczyciel zapoznaje uczniów z celami lekcji. Następnie wyświetla na tablicy pytanie: Czym dla ciebie są sztuka i poezja? Czy masz ulubione kierunki w malarstwie? i prosi uczniów o zapis własnych refleksji. Notatki zostają odczytane na głos.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel wyświetla na tablicy przygotowaną galerię obrazów. Prosi uczniów o podzielenie się wrażeniami. Zadaje pytania: Jaką funkcję pełni światło w malarstwie? Które elementy są wyraźniejsze dzięki plamom światła?
Co symbolizuje światło? Na tablicy pojawia się cytat: „Światło i cień to najpewniejsze środki do poznawania kształtów wszystkich ciał” (Leonardo da Vinci).
Później nauczyciel prosi, by uczniowie obejrzeli obrazy zamieszczone w galerii interaktywnej. Poleca, by podzielili się na trzy grupy; każda z grup wykonuje polecenie odnoszące się do jednego z obrazów z galerii. Później uczniowie wymieniają się wrażeniami, dyskutują na temat obejrzanych obrazów, a nauczyciel zwraca ich uwagę zwłaszcza na cechy malarstwa impresjonistycznego.
W drugiej części tej fazy lekcji uczniowie rozwiązują (w parach) ćwiczenia związane z interpretacją wiersza K. Przerwy‑Tetmajera i obrazu Leona Wyczółkowskiego: ćw. 1.-5. oraz 8.

Faza podsumowująca:

W ramach podsumowania lekcji uczniowie wspólnie wykonują ćw. 10 z sekcji „Sprawdź się”.
Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania:
Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

Praca domowa z e‑materiału.

Materiały pomocnicze

Karol Estreicher, Historia sztuki w zarysie, Warszawa 1988.

Propozycje obrazów do wykorzystania na początku lekcji:

H. Steenwyck, Martwa natura, 1640,
J. Vermeer, Mleczarka, 1658,
W. Blake, Stworzenie świata (Urizen stwarzający świat) , 1794,
W. Turner, Flint Castle, 1838,
C. Monet, Impresja – Wschód słońca, 1872.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Galeria zdjęć interaktywnych”
do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się