Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Poeta i Natchniuza. Miron Białoszewski o pasji i męce twórczej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
1) odczytuje tekst w jego warstwie semantycznej i semiotycznej;
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
3) rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • rekonstruuje założenia metapoetyckie Mirona Białoszewskiego,

  • analizuje wiersze Mirona Białoszewskiego, wykorzystując wiedzę z zakresu słowotwórstwa,

  • interpretuje utwory metapoetyckie Mirona Białoszewskiego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z medium w sekcji „Linia chronologiczna” i wykonują polecenia.

Faza wprowadzająca:

  1. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel prosi, by uczniowie wyjaśnili znaczenie przedrostka meta-, odwołując się do przykładów wyrazów zbudowanych przy użyciu tego prefiksu. Następnie informuje, że praca podczas lekcji będzie skupiona na metapoetyckich wierszach Mirona Białoszewskiego. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z blokiem tekstowym, a nauczyciel może rozwinąć temat poezji lingwistycznej.

  2. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie przystępują do pracy z tekstami wierszy Mirona Białoszewskiego. Mogą pracować w grupach, wykorzystując ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”, przy czym każda grupa analizuje inny wiersz, wskazany przez nauczyciela.

Faza podsumowująca:

  1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

  2. Prowadzący prosi uczniów, by podzielili się swoimi wrażeniami po lekturze tekstów Białoszewskiego. Uczniowie wypowiadają się swobodnie.

Praca domowa:

  1. Przeczytaj fragment wiersza Mirona Białoszewskiego O mojej pustelni z nawoływaniem i na jego podstawie stwórz notatkę, w której wyjaśnisz, jak podmiot liryczny postrzega miejsce poety w świecie i zadanie poezji. Uwzględnij funkcję nawiązań do Biblii i tradycji chrześcijańskiej.

Materiały pomocnicze:

  • Stanisław Barańczak, Język poetycki Mirona Białoszewskiego, Warszawa 1974.

  • Tadeusz Sobolewski, Człowiek Miron, Kraków 2012.

  • Słownik języka polskiego, Warszawa 2016.

  • Słownik terminów literackich, Warszawa 1995.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Linia chronologiczna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się