SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Trąby powietrzne i tornada

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I/IV

Podstawa programowa

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Wiedza geograficzna.

1. Rozumienie specjalistycznych pojęć i posługiwanie się terminami geograficznymi.

2. Rozszerzenie wiedzy niezbędnej do zrozumienia istoty zjawisk oraz charakteru i dynamiki procesów zachodzących w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

2. Analizowanie i wyjaśnianie zjawisk i procesów geograficznych oraz zróżnicowania przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego świata.

4. Formułowanie twierdzeń o prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska przyrodniczego i społeczno‑gospodarczego oraz wzajemnych zależności w systemie przyroda - człowiek - gospodarka.

III. Kształtowanie postaw.

1. Rozwijanie dociekliwości poznawczej, ukierunkowanej na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna.

3. Rozumienie pozautylitarnych wartości elementów środowiska geograficznego i krajobrazów.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

III. Dynamika procesów atmosferycznych: pionowa budowa atmosfery, zjawiska i procesy w atmosferze, przestrzenne zróżnicowanie elementów klimatu, strefy klimatyczne i typy klimatów.

Uczeń:

3) wyjaśnia na przykładach genezę wiatrów stałych, okresowych oraz lokalnych i określa ich znaczenie dla przebiegu pogody.

XVIII. Problemy środowiskowe współczesnego świata: tropikalne cyklony, trąby powietrzne, sztormy, powodzie, tsunami, erozja gleb, wulkanizm, wstrząsy sejsmiczne, powstawanie lejów krasowych, zmiany klimatu, pustynnienie, zmiany zasięgu lodowców, ograniczone zasoby wody na Ziemi, zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności.

Uczeń:

1) wyjaśnia powstawanie geozagrożeń meteorologicznych i klimatycznych (tropikalne cyklony, trąby powietrzne, pustynnienie, zmiany klimatu).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

  • kompetencje cyfrowe,

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

  • omawia mechanizm powstawania trąb powietrznych i tornad,

  • określa czynniki wpływające na powstawanie trąb powietrznych i tornad,

  • wskazuje regiony na Ziemi najbardziej zagrożone przez trąby powietrzne i tornada.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Metody i techniki nauczania: blended learning/flipped classroom, IBSE, concept mapping

Formy zajęć: praca w grupach

Środki dydaktyczne: e‑materiał, atlas, komputer, projektor multimedialny, tablety, arkusze papieru A0/A1, pisaki, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Allaby M., Pogoda. Zjawiska atmosferyczne na Ziemi, tłum. B. Kicińska, Wydawnictwo G+J RBA, Warszawa 2002.

Buckley B., Hopkins E.J., Whitaker R., Pogoda, tłum. O. Matys, Carta Blanca, Warszawa 2007.

Meteorologia i klimatologia, K. Kożuchowski (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.

PRZEBIEG LEKCJI

Przed lekcją uczniowie powinni zapoznać się z e‑materiałem dotyczącym trąb powietrznych i tornad; z innych źródeł pozyskać informacje o przyrodniczych, społecznych i gospodarczych skutkach ich występowania.

Faza wprowadzająca

  • Przedstawienie celów lekcji.

  • Wprowadzenie do tematu lekcji poprzez omówienie uwarunkowań przyrodniczych sprzyjających powstawaniu trąb powietrznych i tornad – pogadanka, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów.

Faza realizacyjna

  • Podział uczniów na grupy (liczebność określa nauczyciel), omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest opracowanie gałęzi logicznego myślenia „Warunki i procesy powstawania trąb powietrznych i tornad”, przedstawiających zależności przyczynowo‑skutkowe oraz przyrodnicze, społeczne i gospodarcze skutki.

  • Wyświetlenie na ekranie schematu gałęzi logicznego myślenia, wg którego uczniowie mogą określać związki przyczynowo‑skutkowe (przykładowy schemat poniżej).

RAx424uViumsN
  • Praca w grupach uczniów (burza mózgów, dyskusja), w której wykorzystane zostaną informacje, schematy, ilustracje zawarte w e‑materiale, służąca identyfikacji możliwych przyczyn powstawania trąb powietrznych i tornad oraz ich cech i skutków dla środowiska, człowieka i gospodarki. Uczniowie sporządzają gałąź logicznego myślenia uwzględniającą następujące elementy: warunki powstawania → procesy → cechy → skutki dla środowiska, człowieka, gospodarki.

  • Prezentacja przy tablicy przez poszczególne grupy uczniów przygotowanych szkiców myślowych – po zakończeniu prezentacji dyskusja z udziałem wszystkich uczniów; nauczyciel moderuje dyskusję, czuwa nad jej przebiegiem, zadaje pomocnicze pytania, weryfikuje poprawność wypowiedzi itp.

  • Podsumowanie prezentowanych treści mające na celu przedstawienie związków przyczynowo‑skutkowych między czynnikami przyrodniczymi a powstawaniem trąb powietrznych i tornad oraz ich przyrodniczych/ gospodarczych/społecznych skutków.

  • Wyświetlenie animacji 3D z e‑materiału w celu usystematyzowania i utrwalenia wiedzy.

  • Sporządzenie notatki w zeszycie zawierającej syntetyczne podsumowanie przeprowadzonej dyskusji i prezentacji.

  • Prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału i przedstawienie rezultatów pracy.

Faza podsumowująca

  • Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i odpowiedzi uczniów.

  • Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa

  • Dokończenie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

  • Zapoznanie się z pozostałymi informacjami z e‑materiału.

  • Praca pisemna (alternatywnie prezentacja multimedialna) na temat (do wyboru):

    • przyrodniczych/gospodarczych/społecznych skutków występowania trąb powietrznych i tornad (omówione na konkretnym przykładzie ze świata),

    • wpływu globalnych zmian klimatu na występowanie trąb powietrznych i tornad i ich potencjalnych skutków przyrodniczych/gospodarczych/ społecznych.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Zawarta w e‑materiale animacja może być wykorzystana do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia. Będzie przydatna także podczas innych lekcji dotyczących różnych globalnych zagrożeń środowiska (np. globalnych zmian klimatu i ich skutków itp.; zakres rozszerzony: XVIII. 1). Znajdzie także zastosowanie podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego atmosfery (zakres podstawowy i rozszerzony: III).