Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Filozoficzni mistrzowie średniowiecza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

3) reaguje na przejawy agresji językowej, np. zadając pytania, prosząc o rozwinięcie lub uzasadnienie stanowiska, wykazując sprzeczność wypowiedzi;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

3. korzysta z literatury naukowej lub popularnonaukowej;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje wpływ filozofii Arystotelesa na chrześciajańską myśl średniowieczną,
wskazuje, jakie znaczenie miała myśl Platona i neoplatonizmu dla kształtowania się systemu religijnego średniowiecznej Europy,
formułuje głos w dyskusji na temat kluczowych wartości doktryny chrześcijańskiej ukształtowanej w średniowieczu.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
drama;
debata Oksfordzka.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z blokiem tekstowym, prezentacją multimedialną i audiobookiem lekcji Filozoficzni mistrzowie średniowiecza. Poleca także, by każdy uczeń przygotował pytania, jakie mogliby zadawać sobie nawzajem filozofowie omówieni w materiałach. Zadaniem uczniów jest wymyślenie tezy, nad którą mogliby dyskutować wszyscy filozofowie.

Faza wprowadzająca:

Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel prosi, by uczniowie podzielili się na dwie grupy: 1 to osoby, którym bliższa jest filozofia Arystotelesa i św. Tomasza, 2 to „zwolennicy” Platona i św. Augustyna. Nauczyciel zapowiada, że grupy będą dyskutowały między sobą, wykorzystując zasady debaty oksfordzkiej: debaty, w której zdecydowanie zabronione jest obrażanie bądź wyśmiewanie mówców strony przeciwnej. Zadaniem debaty jest dyskusja nad tezą. Debatują przeciwnicy tezy oraz jej obrońcy. Przewodniczy im marszałek, który ma do pomocy sekretarza czuwającego nad czasem i kolejnością wypowiedzi (za Wikipedią).
Prowadzący poleca, by uczniowie, w grupach, wykonali polecenia związane z ideami filozofów, których wybrali: gr. 1 związane z audiobookiem, gr. 2 towarzyszące prezentacji multimedialnej.
Nauczyciel prosi, by uczniowie określili tematykę przyszłej debaty; jedna osoba zapisuje na tablicy kręgi tematyczne, które powinny się pojawić w dyskusji. Wśród odpowiedzi mogą się znaleźć: dobro/zło, idea/materia, dusza/ciało, cnoty, czas, historia, wolna wola człowieka. Nauczyciel ewentualnie uzupełnia odpowiedzi uczniów.
Następnie prosi, by obie grupy przedstawiły swoje propozycje tezy, którą warto przedyskutować w kontekście myśli omawianych filozofów. Uczniowie przez głosowanie wybierają tezę do dyskusji.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zawiesza na tablicy dwa plakaty z narysowanym koszem i walizką. Rozdaje uczniom po dwie karteczki samoprzylepne. Prosi, aby uczniowie zapisali na jednej z nich, przemyślenia, które zabiorą z sobą po zajęciach; na drugiej to, czego nie akceptują. Jedna osoba odczytuje zapisy przy walizce i koszu

Praca domowa:

Napisz esej, który byłby rozwinięciem następującej myśli Arystotelesa: Prawda leży pośrodku – może dlatego wszystkim zawadza

Materiały pomocnicze:

Marie‑Dominique Chenu, Wstęp do filozofii św. Tomasza z Akwinu, przeł. H. Rosnerowa, Kęty 2001.
Audycja „Mędrzec ze Stagiry - Arystoteles” z cyklu „Ludzie, epoki, obyczaje”, polskieradio.pl

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Audiobook