Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Porównanie literackich obrazów rewolucji przedstawionych w Nie‑Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego i Przedwiośniu Stefana Żeromskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Lektura obowiązkowa
21) Zygmunt Krasiński, Nie‑Boska komedia;
31) Stefan Żeromski, Rozdziobią nas kruki, wrony…, Przedwiośnie;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • analizuje teksty literackie: fragment Nie‑Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego oraz fragment Przedwiośnia Stefana Żeromskiego, zwracając uwagę na obrazy rewolucji,

  • charakteryzujesz poglądy obu autorów na genezę, mechanizmy i skutki rewolucji,

  • wyjaśnisz, jakie były intencje twórcze Zygmunta Krasińskiego oraz Stefana Żeromskiego i określisz podobieństwa i różnice w ich podejściu do tematu rewolucji.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • pogadanka heurystyczna.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Porównanie literackich obrazów rewolucji przedstawionych w Nie‑Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego i Przedwiośniu Stefana Żeromskiego”.
    Uczniowie powinni zapoznać się z fragmentami obu dzieł zamieszczonymi w e‑materiale.

Faza wprowadzająca:

  1. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji. Nauczyciel zadaje pytania: jak rozumiecie termin „rewolucja”? W jakich warunkach społecznych i historycznych następują rewolucje? Jakie było tło przewrotu opisanego w Nie‑Boskiej Komedii, a jakie w Przedwiośniu?
    Uczniowie odpowiadają swobodnie, wykorzystując wiedzę zdobytą przed lekcją, a nauczyciel ewentualnie uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie przystępują w parach do pracy z multimedium w sekcji „Audiobook”. Połowa zespołów dwuosobowych interpretuje stwierdzenie Z. Krasińskiego: Z historii, z działania ludzkiego [bez Boga] zrodzić się może tylko kara za zbrodnie, ale nie początek nowego życia. Druga połowa zajmuje się interpretacją słów S. Żeromskiego: Chciałem uderzyć w sumienie polskie. Po upływie ustalonego czasu kilka wskazanych osób przedstawia odpowiedzi. Uczniowie porównują stanowiska obu autorów, a wnioski zapisują w zeszytach w formie tabeli.

Faza podsumowująca:

  1. W ramach podsumowania lekcji nauczyciel przeprowadza grę edukacyjną. Chętne osoby zgłaszają gotowość odpowiedzi, nauczyciel może ocenić odpowiedzi uczniów.

Praca domowa:

  1. Zinterpretuj wymowę fragmentów Nie‑Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego i Przedwiośnia Stefana Żeromskiego zamieszczone w e‑materiale. Przeanalizuj genezę, przebieg i skutki rewolucji ukazanej w tych dziełach.

Materiały pomocnicze:

  • Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom 1 i 2, praca zbiorowa, Warszawa 1984.

  • Czesław Miłosz, Historia literatury polskiej, Kraków 2016.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Gra edukacyjna