Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakiego typu reakcjom ulegają związki organiczne?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.

Podstawa programowa:

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

7) klasyfikuje reakcje związków organicznych ze względu na typ procesu (addycja, eliminacja, substytucja, polimeryzacja, kondensacja).

Zakres rozszerzony

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

9) klasyfikuje reakcje związków organicznych ze względu na typ procesu (addycja, eliminacja, substytucja, polimeryzacja, kondensacja) i mechanizm reakcji (elektrofilowy, nukleofilowy, rodnikowy); wyjaśnia mechanizmy reakcji; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcia: addycja, eliminacja, substytucja.

• klasyfikuje reakcje związków organicznych ze względu na typ: addycja, eliminacja, substytucja.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, po czym inicjuje dyskusję zadając pytanie: Od czego będzie zależało, to że dany związek organiczny będzie ulegał danym typom reakcji chemicznych.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel pyta uczniów o reakcje, jakim ulegają związki organiczne. Efektem tego powinno być wskazanie na reakcje addycji, substytucji i eliminacji, nad czym uczniowie będą pracowali w fazie realizacyjnej.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy zadaniowe, rozdaje arkusze papier A3, mazaki. Zadaniem każdej z nich  będzie opracowanie i przedstawienie na forum klasy jednego z trzech typów reakcji chemicznych: addycji, substytucji lub eliminacji. Uczniowie na podstawie tekstu bazowego oraz multimedium zawartych w e‑materiale, przygotowują definicję oraz przykładowe reakcje chemiczne należące do przydzielonego im tematu. Liderzy grup prezentują wyniki pracy na forum klasy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

2. Uczniowie w parach wykonują polecenia w multimedium, Chętni uczniowie na forum podają propozycje swoich odpowiedzi. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność odpowiedzi.

3. Uczniowie pracują w parach sprawdzając swoją wiedzę podczas wykonywania ćwiczeń z e‑materiału, część „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania począwszy od zadania nr 8. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Rozdaje na parę uczniów karty z równaniami reakcji chemicznych (poniżej do wydrukowania). Uczniowie zastanawiają się jakiego typu są przedstawione reakcje chemiczne i po wyznaczonym czasie chętni uczniowie podają propozycje, a pozostali uczniowie weryfikują poprawność.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałe/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas przygotowywania się do lekcji czy sprawdzianu. Uczniowie nieobecni na lekcjach mogą wykorzystać medium do samokształcenia.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenie podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Jakim reakcjom ulegają związki organiczne? Na czym polega addycja i jakie związki mogą jej ulegać? Kiedy zachodzą reakcje eliminacji? Kiedy mówimy, że zaszła reakcja substytucji?

2. Nauczyciel przygotowuje: arkusze papieru A3, mazaki, glutaki.