Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Agresja ZSRS na Polskę. Wojna sowiecko‑fińska i aneksje sowieckie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje przebieg walk wojsk polskich z Armią Czerwoną we wrześniu 1939 roku.

• wyjaśnia podział ziem II Rzeczypospolitej między Trzecią Rzeszę a ZSRS.

• tłumaczy cele wojenne Związku Sowieckiego i kolejne etapy agresji sowieckiej na sąsiednie kraje.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Agresja ZSRS na Polskę. Wojna sowiecko‑fińska i aneksje sowieckie”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Mapa interaktywna” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat oraz cel zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie”.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Ważne, aby uczniowie przywołali postanowienia paktu Ribbentrop‑Mołotow, agresję Trzeciej Rzeszy na Polskę i cele wojenne Hitlera i Stalina.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczniów (wybrane osoby albo ochotników), aby omówiły agresję ZSRS na Polskę 17 września 1939 roku. Uczniowie powinni podać okoliczności rozpoczęcia agresji, oficjalne uzasadnienie strony sowieckiej, sytuację polskiego rządu i sił zbrojnych. W razie konieczności prowadzący dopowiada istotne informacje.

2. Praca z pierwszym multimedium („Mapa interaktywna”). Uczniowie w parach wykonują polecenie nr 2: „Wyjaśnij, z czego wynikała taka łatwość zajmowania terytoriów wschodnich przez ZSRS”. Wskazana para przedstawia swoją propozycję odpowiedzi, pozostali uczniowie odnoszą się do niej, mogą ją uzupełniać. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie nr 3, porównując granicę z 28 września na linii Pisy, Narwi, Bugu i Sanu z linią podziału w pakcie Ribbentrop–Mołotow.

3. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Film + Sprawdź się”. Dzieli klasę na 4‑osobowe grupy. Uczniowie w zespołach rozwiązują ćwiczenia 4 i 5, wspólnie omawiają rozwiązania na forum klasy.

4. Prowadzący odtwarza film poświęcony dalszym agresjom ZSRS. Po zakończeniu emisji uczniowie w grupach wykonują polecenia dołączone do filmu, analizując m.in. sposób, w jaki ZSRS próbował narzucić swoją wladzę sąsiednim państwom.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem wcześniejszych ćwiczeń i poleceń.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia nr 1 -3 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Agresja sowiecka na Polskę 17 września 1939: w świetle dokumentów, t. 1, oprac. Cz. Grzelak, S. Jaczyński, E. Kozłowski, wybór Cz. Grzelak, S. Jaczyński, E. Kozłowski, Warszawa 1994.

Wojsko polskie w II wojnie światowej, red. nauk. E. Pawłowski i Z. Wawer, Warszawa 2005.

Prawdziwa historia Polaków. Ilustrowane wypisy źródłowe 1939‑1945, tom 1.: 1939‑1942, Warszawa 1999.

Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 2001.

T. Jurga, Obrona Polski 1939, Warszawa 1990.

Wojna obronna Polski 1939. Wybór źródeł, pod. Kier. E. J. Kozłowskiego, Warszawa 1968.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie na podstawie sekcji „Mapa interaktywna” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.