Dla nauczyciela

Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka

Przedmiot: język polski

Temat: W poszukiwaniu ratunku z piekła wojny – Modlitwa do Bogarodzicy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;
2) rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie zasady ich stosowania;
6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;
IV. Samokształcenie.
8. posługuje się słownikami ogólnymi języka polskiego oraz słownikami specjalistycznymi (np. etymologicznymi, frazeologicznymi, skrótów, gwarowymi), także w wersji on‑line;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności,

  • kompetencje cyfrowe,

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej,

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • uporządkuje wiedzę o artystycznych ujęciach tematu wojny i walki za ojczyznę;

  • rozpozna wpływ starożytnej i średniowiecznej tradycji literackiej na twórczość okresu II wojny światowej;

  • zanalizuje sposób ujęcia tematu wojny w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • metoda poglądowa;

  • rozmowa kontrolowana;

  • metoda ćwiczeń przedmiotowych;

  • praca z tekstem literackim.

Formy zajęć:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego;

  • analizowanie tekstu;

  • samokształcenie.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel zadaje pytanie:

Jaki wpływ wywiera wojna na życie poety i jego twórczość artystyczną?

Uczniowie zapoznają się w e‑materiałach z informacjami o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim i udzielają odpowiedzi na to pytanie. Komentują też sentencję Cycerona Inter arma silent Musae (W czasie wojny milczą Muzy), którą nauczyciel zapisuje na tablicy.

2. Uczniowie interpretują wiersze, hasła, cytaty ukazujące wątki patriotyczne w polskiej kulturze. Rozpoznają tyrteizm, heroizm utrwalone w poezji hasła zagrzewające do walki. Nauczyciel jako podsumowanie ćwiczenia cytuje fragment z e‑materiałów.

3. Przedstawienie celu zajęć i podanie tematu.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają sie z multimedium bazowym. Wysłuchują nagrania, z którego dowiadują się, co łączy Modlitwę do Bogarodzicy Krzysztofa Baczyńskiego ze średniowieczną pieśnią Bogurodzica. Zapisują pytania i wątpliwości towarzyszące podmiotom lirycznym obu tekstów, zapisują również swoje propozycje odpowiedzi. Korzystają ze Słownika terminów literackich (pojęcie stylizacji).

2. Uczniowie wykonują umieszczone w e‑materiałach ćwiczenia interaktywne dotyczące wiersza Modlitwa do Bogarodzicy Krzysztofa Baczyńskiego:

  • zaznaczają określenia, które trafnie charakteryzują podmiot liryczny wiersza;

  • wcielają się w rolę scenarzysty i przedstawiają graficznie sytuację, o której mówi nadawca tekstu.

Ustalają:

  • porę dnia;

  • natężenie światła;

  • źródło światła;

  • kolorystykę;

  • dźwięki;

  • zapachy;

  • wypisują z tekstu wiersza przykład porównania, kontrastu, peryfrazy, epitetu kolorystycznego;

  • przeredagowują zawarte w wierszu prośby tak, by zachowały swój sens, ale nie zawierały metafor;

  • przyporządkowują osobom pojawiającym się w wierszu stawiane przed nimi zadania;

  • rozpoznają ukazane w wierszu Baczyńskiego relacje zachodzące między ludźmi.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel zadaje pytanie:

Czy Modlitwę do Bogarodzicy można nazwać wierszem tyrtejskim?

Uczniowie formułują i zapisują argumenty na poparcie swojego stanowiska. Udzielają odpowiedzi albo twierdzącej, albo przeczącej. Swoje ustalenia porównują z umieszczonymi w e‑materiałach.

2. Nauczyciel odtwarza fragment słuchowiska zawierający recytację wiersza Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Uczniowie wsłuchują się w tekst i zwracają uwagę na to, jak funkcjonuje w nim motyw wstawiennictwa Maryi oraz motyw walki o wolność. Wymieniają się spostrzeżeniami.

Zadanie domowe

Nauczyciel formułuje na podstawie e‑materiałów polecenie pracy domowej.

Przygotuj się do debaty oksfordzkiej, w której ustalona została teza: Zabijanie w czasie wojny jest moralnie dopuszczalne. W swojej wypowiedzi odwołaj się do wierszy wybranych poetów, którzy zginęli w drugiej wojnie światowej.

Materiały pomocnicze:

Słownik terminów literackich pod redakcją: Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień‑Sławińska, Janusz Sławiński, Wrocław 2002 r.

Michał Głowiński, Aleksandra Okopień‑Sławińska, Janusz Sławiński, Zarys teorii literatury, Warszawa 1975 r.

Czesław Miłosz, esej Niemoralność sztuki [w:] tenże, Ogród nauk, Kraków 2013 r.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykorzystać zawarte w słuchowisku omówienia twórczości Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i wykorzystać je w pisaniu eseju o wpływie wojny na poezję lub interpretacje sentencji Cycerona Inter arma silent Musae (W czasie wojny milczą Muzy).

Prezentacja multimedialna