Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Jak działają wskaźniki kwasowo‑zasadowe?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

3) interpretuje wartości pKw, pH, Ka, Kb, Ks.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, czym są: odczyn roztworu oraz skala pH;

• wyznacza wartości pH badanych próbek;

• wymienia różne wskaźniki kwasowo‑zasadowe.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: dlaczego wskaźniki kwasowo‑zasadowe zmieniają swoje zabarwienie w różnych roztworach? O czym świadczy zmiana zabarwienia wskaźnika?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia wskaźniki kwasowo‑zasadowe. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z użyciem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – „Badanie zachowania się wskaźników w roztworach kwasowych, zasadowych i obojętnych” – zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiałach pomocniczych. Nauczyciel wskazuje pary uczniów do pracy wspólnej, rozdaje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne, uczniowie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty z tabelą (badane substancje/wskaźniki) w folii oraz karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, analizują wyniki, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Liderzy prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiale kwestie.

2. Uczniowie samodzielnie analizują treści w e‑materiale na temat sposobu działania indykatora na przykładzie wskaźnika będącego słabą zasadą lub będącego słabym kwasem, po czym chętni uczniowie interpretują sposoby ich działania, a nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi. Nauczyciel na podsumowanie tego wątku wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek – wyjaśnienie zasady działania wskaźników.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytanie: co to jest odczyn roztworu? Co to są wskaźniki kwasowo‑zasadowe? Jakie znasz wskaźniki kwasowo‑zasadowe (wymień przynajmniej 5)? Który ze znanych ci wskaźników nie odbarwia się w roztworach o odczynie obojętnym i kwasowym?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego oraz wykorzystane przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu uzupełnienia swoich braków.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest odczyn roztworu?

• Co to są wskaźniki kwasowo‑zasadowe?

• Jakie znasz wskaźniki kwasowo- zasadowe (wymień przynajmniej 5)?

• Który ze znanych ci wskaźników nie odbarwia się w roztworach o odczynie obojętnym i kwasowym?

2. Doświadczenie nr 1:

Sprzęt i szkło laboratoryjne: probówki, statyw do probówek, łapa do probówek, pipety Pasteura, koszulki foliowe na dokumenty, kolorowa skala pH.

Odczynniki chemiczne: uniwersalny papierek wskaźnikowy, wywar z czerwonej kapusty, fenoloftaleina, oranż metylowy, sok z jagód, lakmus, herbata, wywar z buraków czerwonych, woda destylowana, sok z cytryny, zasada sodowa, kwas solny, ocet, wodny roztwór chlorku sodu.

Instrukcja wykonania:

W każdym wierszu nanieś pipetą Pasteura po jednej kropli badanej substancji, a następnie na tą kroplę nanieś jedną kroplę pipetą Pasteura odpowiedni wskaźnik. Obserwuj zmiany.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karty pracy ucznia: