Autor: Bożena Święch

Przedmiot: Język polski

Temat: Warsztaty interpretacyjne. Tęsknota w wierszu Rozłączenie Juliusza Słowackiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
20) Juliusz Słowacki, Kordian, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:
- kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
- kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
- kompetencje cyfrowe;
- kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
- kompetencje obywatelskie;
- kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • rozpoznaje środki artystycznego wyrazu i ich funkcję w wierszu Rozłączenie;

  • wskazuje elementy świata adresatki wiersza, motywy ze świata otaczającego autora i określa relacje między nim;

  • podejmuje próbę identyfikacji adresatki wyznania lirycznego na podstawie e‑materiału i zalecanej lektury szkiców krytycznoliterackich;

  • interpretuje tytuł utworu, wskazuje jego związek z tematem lekcji.

Strategie nauczania:
- konstruktywizm;
- konektywizm.

Metody i techniki nauczania:
- ćwiczeń przedmiotowych;
- z użyciem komputera;
- dyskusja;
- World Cafe.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

- komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
- zasoby multimedialne zawarte w emateriale;
- tablica interaktywna/tablica, pisaki w 4 kolorach;
- arkusze papieru do sesji plakatowej
- telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji
Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć.
    Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Tęsknota w wierszu Rozłączenie Juliusza Słowackiego”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Schemat” oraz zaproponowanym materiałem dodatkowym szkicu krytycznego Marka Piechoty „Fascynujący problem adresatki Rozłączenia”, w: „Chcesz ty, jak widzę, być dawnym Polakiem” Studia i szkice o twórczości Słowackiego, Katowice, 2005, s. 99‑117. dostęp: http://www.sbc.org.pl/Content/67086/chcesz_ty_jak_widze.pdf

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie zdefiniowali, czym jest tęsknota i podali znane im formy wyrażania tego uczucia. Uczniowie odczytują swoje definicje, wybierają z nich cechy wspólne i konfrontują z hasłem w dostępnym słowniku tradycyjnym lub online.

  2. Nauczyciel proponuje uczniom odsłuchanie nagranej przez Margo Promińską piosenki Rozłączenie dostępnej w internecie i prosi, aby uczniowie zwrócili uwagę na różnice między treścią utworu Rozłączenie odczytanego przez ucznia z elementami aktorskiej interpretacji, a jego interpretacją w wykonaniu piosenkarki.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel objaśnia metodę World Cafe i ustala zasady pracy dla grup, które siedzą przy stolikach i rozpoczynają pracę z przydzielonym im plakatem (zespoły powinny mieć maksymalnie po 6 osób). Każda drużyna posługuje się pisakiem w innym kolorze, dzięki czemu dopiski będą widoczne, kiedy plakat zostanie opracowany przez grupy i powróci do zespołu, który otrzymał go na początku.

  2. Uczniowie pracują w grupach, korzystają z wiadomości z sekcji „Przeczytaj”, z prezentacji multimedialnej, ćwiczeń zamieszczonych w e‑podręczniku oraz przeczytanego przed lekcją szkicu Marka Piechoty, dostępnego w internecie lub wydrukowanego.
    Redagując plakat, uczniowie uwzględniają cechy formy i treści wiersza, korzystają z dostępnych Kroków eksplikacji.
    Grupa I
    Rozłączenie Juliusza Słowackiego to list poetycki czy erotyk?
    Grupa II
    Kto jest adresatką Rozłączenia; Maria Wodzińska czy matka poety?
    Grupa III
    Adresatka Rozłączenia to figura retoryczna złożona z cech kobiet bliskich Juliuszowi Słowackiemu.
    Grupa IV
    Rozłączenie – utwór autotematyczny, adresat to poeta, który mówi do siebie.

  3. Uczniowie umieszczają plakaty w widocznym miejscu klasy i analizują różnice między wstępnym zapisem i dopiskami pozostałych grup.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o rozstrzygnięcie w formie ustnej wypowiedzi, dlaczego Rozłączenie, a nie Rozłączeni?

  2. Wybrani uczniowie odpowiadają na pytanie czy poetyckie wyrażenie tęsknoty przypomina tradycyjne formy wyrażania tego uczucia wymieniane w fazie wstępnej lekcji.

Praca domowa:

  1. Przygotuj prezentację multimedialną, w której podsumujesz zdobyte podczas lekcji wiadomości.
    lub

  2. Napisz szkic krytyczny na temat wybrany z 4 propozycji analizowanych przez grupy w czasie lekcji.

Materiały pomocnicze:

  • https://pedagogika‑specjalna.edu.pl/warsztat‑pracy/metoda‑world‑cafe/

  • Mieczysław Inglot: Rozłączenie Juliusza Słowackiego w kontekście literackich obrazów nostalgii poety // Kwartalnik Opolski, 2000, nr 1, s. 27‑38.

  • Marek Piechota, Fascynujący problem adresatki wiersza „Rozłączenie” [w:] http://www.sbc.org.pl/Content/67086/chcesz_ty_jak_widze.pdf

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Schemat”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.