Dla nauczyciela

Autor: Miłosz Biedrzycki

Przedmiot: Język polski

Temat: Dramat szekspirowski a dramat antyczny

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
4) określa wpływ starożytnego teatru greckiego na rozwój sztuki teatralnej; rozumie pojęcie katharsis i charakteryzuje jego rolę w kształtowaniu odbioru dzieła;
II. Kształcenie językowe.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2) porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
3) korzysta z literatury naukowej lub popularnonaukowej;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • poznaje warunki społeczne, w jakich powstawały teatry antyczny i elżbietański,

  • wskazuje cechy wspólne i różne dramatów elżbietańskich i tragedii antycznych,

  • wyjaśnia, na czym polegało złamanie antycznej zasady decorum, odnosząc się
    do tragedii Szekspira,

  • porównuje motywacje działania bohaterów tragedii antycznych i szekspirowskich.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • drama.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel inicjuje rozmowę z uczniami o ich doświadczeniach teatralnych.
    Czy uczniowie uważają, że w obecnych czasach spektakl teatralny może być źródłem przydatnych i satysfakcjonujących doświadczeń, czy też jest to forma kultury należąca do przeszłości? Wymiana argumentów za obiema tezami w formie dyskusji.

  2. Nauczyciel udostępnia uczniom fragmenty dramatów antycznych i szekspirowskich, stanowiące teksty źródłowe w sekcji „Sprawdź się”. Prosi,
    by podzielili się na 5 grup, w których przygotują się do odczytania cytatów (dokładna instrukcja celu, w jakim uczniowie dzielą się na grupy, zob. pkt 2. fazy realizacyjnej).

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wraz z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu. Udostępnia uczniom pozostałą część e‑materiału. Uczniowie zapoznają się z zawartością sekcji „Przeczytaj”.

  2. Uczniowie w parach zapoznają się z mapą myśli w sekcji „Mapa myśli” i wykonują polecenia 1 i 2. Następnie wybrane osoby przedstawiają rozwiązanie.

Faza realizacyjna:

  1. Jeden z uczniów odczytuje kolejno treść ćw. 1. i 2. z sekcji „Sprawdź się”. Uczestnicy zajęć wspólnie ustalają poprawne odpowiedzi.

  2. Następnie nauczyciel prosi, by uczniowie podzielili się na 5 grup. Zadaniem każdej będzie rozwiązanie jednego ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”, nauczyciel przydziela grupom ćwiczenia od 3. do 7. Przed zaprezentowaniem odpowiedzi przedstawiciele grup czytają teksty towarzyszące ich ćwiczeniu, pozostała część klasy pełni funkcję widowni. Nauczyciel może wspomnieć, że zarówno w teatrze antycznym, jak i elżbietańskim widownia włączała się w spektakl w znacznie bardziej aktywny sposób niż w znanym nam teatrze mieszczańskim, komentując przebieg akcji i wyrażając swoje emocje pod wpływem przedstawienia – oraz zachęcić uczniów do podobnych spontanicznych zachowań w trakcie czytań dramatycznych.
    Ćwiczenia wykonane w grupach mają pomóc uczniom w analizie różnic między dramatem antycznym a szekspirowskim. Dlatego po prezentacji grup należy sformułować i zanotować wnioski. Uczniowie robią to, korzystając także z mapy myśli zamieszczonej w e‑materiale.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenie 8 z sekcji „Sprawdź się” w charakterze podsumowania i zebrania wiadomości z całej lekcji.

  2. Kilka (2–3) wybranych par odczytuje swoje notatki, następnie nauczyciel inicjuje rozmowę, w której wraz z uczniami podsumowuje podobieństwa i główne różnice między dwoma omawianymi w trakcie lekcji rodzajami dramatów.

  3. Uczniowie wraz z nauczycielem krótko omawiają spełnienie kryteriów sukcesu zajęć.

Praca domowa:

  1. Opisz swoje doświadczenie teatralne, pozytywne lub negatywne. Czy uważasz,
    że teatr może być źródłem wartościowych przeżyć dla współczesnego człowieka? Jeśli nie, określ, jakie, według ciebie, formy kultury bądź rozrywki pełnią obecnie funkcję porównywalną z funkcją teatru w epoce antyku bądź renesansu.

Materiały pomocnicze:

  • Mirosław Kocur, Teatr antycznej Grecji, Wrocław 2001.

  • Józef Kelera, Krótka historia teatru w Europie, Wrocław 2018.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się