Sprawdź się
Spośród podanych poniżej wybierz te elementy tragedii antycznej, które nie pojawiają się w teatrze elżbietańskim:
- katharsis
- konflikt tragiczny
- zasada trzech jedności
- wolna wola bohaterów
- niepodważalne decyzje bogów
Kobiety, bohaterki zarówno tragedii antycznych, jak i dramatów szekspirowskich, wyróżniają się silną determinacją. Pośród poniższych stwierdzeń wskaż to, które jest prawdziwe.
- Antygona i Lady Makbet są skłonne poświęcić własne życie, by osiągnąć cel.
- Antygona i Lady Makbet działają pod wpływem silnych emocji, z których najważniejsza jest miłość.
- Antygona i Lady Makbet dążą do tego, by sprawować władzę.
- Antygona i Lady Makbet giną w finale tragedii, ale Lady Makbet miała wpływ na życie własne i męża, a nad losami Antygony ciążyło fatum.
Na podstawie podanego fragmentu Hamleta W. Szekspira udowodnij, że autor łamie antyczną zasadę decorum. Zwróć uwagę na kontekst sytuacyjny, wypowiedzi i język bohaterów.
HamletAkt V, scena I
Wchodzą dwaj grabarze.
PIERWSZY GRABARZ
To jak – chowamy ją po chrześcijańsku? Taką, co sama sobie załatwiła wieczne zbawienie?DRUGI GRABARZ
A co się przejmujesz. Bierz się lepiej do łopaty, i to już. Sędzia obejrzał zwłoki i pogrzeb zarządził chrześcijański.PIERWSZY GRABARZ
Niby z jakiego paragrafu? Utopiła się w obronie własnej?DRUGI GRABARZ
Tak zarządził i kropka.PIERWSZY GRABARZ
Musiał przyjąć taką klasyfikację, nic innego. Bo cała rzecz polega na tym: jeżeli się topię umyślnie, to się to formalnie kwalifikuje jako postępek, a postępek ma trzy podpunkty – można go popełnić, można się go dopuścić i można go mieć na sumieniu. Wniosek, czyli logiczna kontuzja: utopiła się umyślnie.DRUGI GRABARZ
Słuchaj no, łopaciarzu...PIERWSZY GRABARZ
Chwileczkę. Tu jest woda, tak? Tu stoi człowiek, tak? Jeżeli człowiek rzuca się do wody i topi, no to chciał czy nie chciał, ale sam wleciał, zgadza się? Co innego, jeżeli woda rzuca się na człowieka i go zatapia: wtedy sam się nie utopił. Logiczna kontuzja: kto nie jest winien swojej śmierci, nie skraca sobie życia.Źródło: Wiliam Szekspir, Hamlet, tłum. S. Barańczak, Poznań 1990, s. 169.
Dramat szekspirowski wprowadza wątki fantastyczne, których nie ma w dramacie antycznym, gdyż bogowie należą do świata religii, a nie fantazji. Przeczytaj fragmenty Makbeta Wiliama Szekspira i wybierz te funkcje, które pełnią w tragedii czarownice.
Funkcje pełnione przez czarownice:
- wywołują uśpione (nieuświadomione) w Makbecie pragnienie władzy
- odwracają bieg natury
- są personifikacją zła wpisanego w konstrukcję świata
- uruchamiają koło zdarzeń
- z powodu nierealności stanowią element humorystyczny w tragedii
- są symbolem zła, które tkwi w Makbecie
- decydują o dalszym postępowaniu Banqua
Nad bohaterami tragedii greckiej ciąży fatum. Szekspir czyni swoich bohaterów wolnymi, pozwala im dokonywać wyborów. Przeczytaj fragment Makbeta, w którym tytułowy bohater rozmyśla nad zabójstwem króla, a następnie uzupełnij graf.
MakbetMAKBET
Gdyby z uczynkiem skończyło się wszystko,
Byłoby dobrze czyn wykonać spiesznie;
Gdyby morderstwo, swe niszcząc następstwa,
Pomyślność śmiercią jego nam złowiło;
Gdyby wszystkiego ten cios był tu końcem,
Choćby tu tylko, tu, na tym wybrzeżu
Ziemskiego życia: bez trwogi bym przyjął
Wszystko, co może za grobem mnie czekać;
Lecz w takich sprawach zawsze tu sąd mamy;
Krwawa nauka, przez nas samych dana,
Na mistrza swego odwraca się zgubę;
Bezstronną dłonią sprawiedliwość zbliża
Zatruty przez nas kielich do ust naszych.
Nad nim tu dzisiaj podwójna straż czuwa:
Naprzód, jak krewny jego i poddany
Dwa mam powody wzdrygać się przed czynem;
Potem, jak jego gospodarz, winienem
Drzwi jego izby przed mordercą zamknąć,
Nie sam na głowę jego nóż podnosić.
A potem, Duncan tak łagodnie władał,
Na tronie swoim posadził cnót tyle,
Że wszystkie, jakby chór świętych aniołów,
Głosem od trąby grzmotu potężniejszym,
Przeciw tej czarnej odezwą się zbrodni;
Litość, jak nagie, nowo narodzone
Na skrzydłach burzy lecące niemowlę,
Lub jak niebieski posłaniec, cherubin,
Na niewidomym powietrznym rumaku,
W każde by oko czyn dmuchała krwawy,
I w łez potoku zatopiła wichry.
Jedyną moich zamiarów ostrogą
Moja ambicja, własną pochopnością
Za szranki celów swych przeskakująca.Źródło: Wiliam Szekspir, Makbet, tłum. L. Urlich, Warszawa 2013, s. 245.
Ponieważ tragedia grecka wywodzi się z pieśni, dużą rolę odgrywały w niej partie chóralne, które nie występują później w dramatach Szekspira. Przeczytaj trzy fragmenty pieśni chóru pochodzące z tragedii greckich autorów, a następnie dopasuj do nich funkcje, jakie pełnią.
| Fragment 1 | Fragment 2 | Fragment 3 |
|---|---|---|
Cechą dramatu szekspirowskiego jest ukazanie złożoności ludzkiej psychiki. Szekspir, w porównaniu do tragików greckich, znacznie pogłębia portrety psychologiczne postaci. Zapoznaj się z monologiem Hamleta i zaznacz, które tematy podejmuje bohater.
HamletHAMLET
Być albo nie być – oto jest pytanie.
Kto postępuje godniej: ten, kto biernie
Stoi pod gradem zajadłych strzał losu,
Czy ten, kto stawia opór morzu nieszczęść
I w walce kładzie im kres? Umrzeć – usnąć –
I nic poza tym – i przyjąć, że sen
Uśmierza boleść serca i tysiące
Tych wstrząsów, które dostają się ciału
W spadku natury. O tak, taki koniec
Byłby czymś upragnionym. Umrzeć – usnąć –
Spać – i śnić może? Ha, tu się pojawia
Przeszkoda: jakie mogą nas nawiedzić
Sny w drzemce śmierci, gdy ścichnie za nami
Doczesny zamęt? Niepewni, wolimy
Wstrzymać się chwilę. I z tych chwil urasta
Długie, potulnie przecierpiane życie.
Bo gdyby nie ten wzgląd, któż by chciał znosić
To, czym nas chłoszcze i znieważa czas:
Gwałty ciemięzców, nadętość pyszałków,
Męki wzgardzonych uczuć, opieszałość
Prawa, bezczelność władzy i kopniaki,
Którymi byle zero upokarza
Cierpliwą wartość? Któż by się z tym godził,
Gdyby był w stanie przekreślić rachunki
Nagim sztyletem? Któż by dźwigał brzemię
Życia, stękając i spływając potem,
Gdyby nam woli nie zbijała z tropu
Obawa przed tym, co będzie po śmierci,
Przed nieobecną w atlasach krainą,
Skąd żaden jeszcze odkrywca nie wrócił,
I gdyby lęk ten nie kazał nam raczej
Znosić zło znane, niż rzucać się w nowe?
Tak to świadomość czyni nas tchórzami
I naturalne rumieńce porywu
Namysł rozcieńcza w chorobliwą bladość,
A naszym ważkim i szczytnym zamiarom
Refleksja plącze szyki, zanim któryś
Zdąży przerodzić się w czyn. – Ale cicho,
Piękna Ofelia! – Nimfo, w swoich modłach
Wspomnij koniecznie każdy z moich grzechów.Źródło: Wiliam Szekspir, Hamlet, tłum. S. Barańczak, Poznań 1990, s. 92.
- Miłość jako sens życia
- Śmierć jako sen
- Przyjaźń jako siła ocalająca
- Obawy, co dzieje się po śmierci
- Los człowieka
- Śmierć jako ulga
- Tchórzostwo, które zatrzymuje człowieka na tym świecie
- Bóg
- Wojna jako powinność człowieka
Sprawdź raz jeszcze w multimedium cechy obu dramatów.
Sporządź notatkę, w której wskażesz najistotniejszą, twoim zdaniem, cechę dramatu antycznego oraz jedną cechę dramatu elżbietańskiego. Podaj argumenty popierające twoje zdanie.