Scenariusz zajęć

Autor: Danuta Jyż‑Kuroś

Przedmiot: chemia

Temat: Jak ubarwić bezbarwność?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego, kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa: Zakres podstawowy

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

2) opisuje proces produkcji szkła; jego rodzaje, właściwości i zastosowania.

Zakres rozszerzony:

XI.Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

2) opisuje proces produkcji szkła; jego rodzaje, właściwości i zastosowania.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia techniki barwienia szkła;

• omawia założenia poszczególnych technik barwienia szkła;

• identyfikuje na podstawie fotografii danego produktu szklanego nazwę metody produkcji użytej do jego wytworzenia;

• wskazuje jon, atom lub związek chemiczny odpowiadający za daną barwę szkła;

• wyjaśnia zależność barwy szkła od budowy atomów metali przejściowych.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza tekstu źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika słoneczko;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica multimedialna/tablica biała;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel rozpoczyna od pokazania dwóch fotografii. Prosi uczniów, by przyjrzeli się uważnie fotografiom i zastanowili, jakie emocje w nich wywołują. Podopieczni mają napisać na szarych karteczkach nazwy emocji, jakie wywołuje pierwsze zdjęcie, a na kolorowych – nazwy emocji wywołanych przez drugą fotografię. Z zapisu uczniów prowadzący formułuje tzw. słoneczka. W środku szarych karteczek pisze „Szary świat”, w kolorowych „Kolorowy świat”. Jeśli nazwa emocji pojawia się więcej niż jeden raz, to przykleja jedna za drugą (tworzy dłuższy promień słońca). Promieni będzie tyle, ile zrodzonych emocji. Potem nauczyciel prosi uczniów o wyciągnięcie wniosków, która fotografia spowodowała, że czujemy się lepiej. Jeśli pojawi się hasło w wypowiedziach uczniów: kolorowe szkło, witraż (widziane na drugim zdjęciu), wówczas podajemy temat lekcji. Przechodzimy do następnego etapu. W przeciwnym wypadku naprowadzamy uczniów, prosząc o opisanie elementów widocznych na zdjęciu.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia barwienie szkła.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przedstawia plan pracy uczniów i zasady realizacji tematu lekcji. Propozycją jest Naukowa Grupa Dochodzeniowa. Podopieczni odpowiadają na pytanie zawarte w temacie. Materiałem, który mają ubarwiać, jest szkło. Muszą przeprowadzić dochodzenie wyjaśniające, dlaczego uzyskuje się różne kolory szkła. Wyjaśnienie powinno być interdyscyplinarne i odnosić się do współczesnego stanu wiedzy, z przynajmniej dwóch nauk (np. chemii i fizyki).

2. Uczniowie dobierają się w grupy minimum czteroosobowe.  Na przeprowadzenie dochodzenia mają czas ok. 15 minut. Mogą korzystać z e‑materiału, własnej wiedzy i zasobów naukowych Internetu. Forma prezentacji wyników pracy zależy od pomysłu każdej grupy. Na prezentację mają maksymalnie trzy minuty.

3. W czasie pracy grupowej nauczyciel monitoruje postępy pracy. Dba o właściwe tempo pracy. Pomaga grupom wolniej realizującym zagadnienie przeorganizować przydział zadań. Kontroluje, jaką formę prezentacji wybrała dana grupa. Jeśli grupa zakończy zadanie przed czasem – pracuje z multimedium bazowym.

4. Prezentacje zespołów odbywają się zgodnie z czasem zakończenia pracy. Nauczyciel dba o poprawność merytoryczną i językową.

5. Po prezentacji, w ramach podsumowania podopieczni podkreślają trzy atuty prezentacji i nakreślają dwa kierunki do dopracowania (jeśli są). Wszystkie grupy  prezentują efekty pracy.

6. Uczniowie w parach sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia w e‑materiale - sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Podaje uczniom zdania do dokończenia:

• Jakie są techniki barwienia szkła?

• Związki chemiczne jakich pierwiastków barwią szkło na fioletowo, niebiesko i zielono? 

• Wymień nazwy pięciu tlenków metali przejściowych, które stosuje się do uzyskiwania szkła barwionego.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie gromadzą w swoim portfolio :

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe ...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudności ...

3. Jeśli zostaje czas, prowadzący przeprowadza krótką dyskusję na temat, jak urządzić wnętrze z wykorzystaniem elementów szklanych, by korzystnie wpływać na samopoczucie osób, które będą w nim przebywały.

Praca domowa:

Uczniowie projektują wnętrze, wspierające pozytywne samopoczucie. Wykorzystują przy tym elementy szklane. Zadanie wykonują za pomocą opisu, rysunku, grafiki komputerowej lub zdjęcia istniejącego wnętrza.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium można wykorzystać przed lekcją do wzbudzenia ciekawości ucznia. W czasie lekcji natomiast dla zagospodarowania czasu uczniom zdolnym. Do sprawdzenia wiedzy z prezentowanej jednostki lekcyjnej. Na zajęciach z wychowawcą/lekcji wiedzy o społeczeństwie – zagadnienia związane z wartością pracy zawodowej.

Materiały pomocnicze:

1. Pytania podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie są techniki barwienia szkła?

• Związki chemiczne jakich pierwiastków barwią szkło na fioletowo, niebiesko i zielono?

• Wymień nazwy pięciu tlenków metali przejściowych, które stosuje się do uzyskiwania szkła barwionego.

2. Nauczyciel przygotowuje dwie fotografie w wersji elektronicznej:

3. Nauczyciel przygotowuje:

• małe estetyczne karteczki w kolorze szarym (dla każdego ucznia po cztery) i kolorowe (dla każdego ucznia po cztery);

• dwa arkusze papieru do przyklejenia karteczek z nazwami emocji;

• przedmiot z przezroczystego, bezbarwnego szkła.

Dla uczniów zainteresowanych przedmiotem:

• http://www.kchn.pg.gda.pl/didactics/nanolab/cw2.pdf

• https://docplayer.pl/47803337-9-ceramika-szklo-irena-zubel-wydzial-elektroniki-mikrosystemow-i-fotoniki-politechnika-wroclawska-na-prawach-rekopisu.html

• http://www.chemia.uni.lodz.pl/acch/prezentacje/Malgorzata_Domagala_ACCh_2014_2015.pdf