Scenariusz lekcji

Autor: Ilona Kułak, Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Tolerancja ekologiczna. Prawo Liebiga i prawo Shelforda

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• zdefiniuje terminy: zakres tolerancji ekologicznej, eurybionty, stenobionty, gatunki wskaźnikowe (bioindykatory);

• wyjaśni, na czym polegają prawo minimum Liebiga i prawo tolerancji Shelforda;

• zanalizuje wykres zakresu tolerancji organizmu;

• zaproponuje praktyczne wykorzystanie prawa minimum i prawa tolerancji ekologicznej w uprawie roślin doniczkowych lub rosnących w ogrodzie przydomowym.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• strategia obserwacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• symulacja;

• rozmowa kierowana;

• gra dydaktyczna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• karteczki z zagadnieniami: tolerancja ekologiczna, zakres tolerancji ekologicznej, prawo minimum Liebiga, prawo tolerancji Shelforda, aklimatyzacja, eurybionty, stenobionty, gatunki wskaźnikowe;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyjaśnia kontekst lekcji, posługując się wstępem do e‑materiału. Ilustruje prawo minimum Liebiga za pomocą zaproponowanej przez badacza beczki, której objętość ograniczona jest wysokością najkrótszego szczebelka. Rozszerza prawo minimum Liebiga o prawo tolerancji Shelforda, obrazując zasadę, że na organizmy wpływają zarówno niedobór, jak i nadmiar danego czynnika (np. nadmiar wody powoduje gnicie roślin, a jej niedostatek – usychanie).

2. Nauczyciel przedstawia temat i cel lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Uczniowie dzielą się na pięcioosobowe grupy, losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Nauczyciel wyświetla symulację interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, wykonali polecenia od 1 do 3 – uczniowie formułują hipotezę badawczą do zobrazowanego doświadczenia, proponują do niego dwie obserwacje oraz formułują wniosek. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą. Wybrane zespoły przedstawiają swoje rozwiązania.

3. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 6. Ochotnicy przedstawiają na forum klasy swoje propozycje praktycznego zastosowania wąskiego zakresu tolerancji ekologicznej.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 7. Nauczyciel sprawdza, czy poprawnie opisali wykres tolerancji ekologicznej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel dzieli klasę na osiem grup – każda z nich losuje karteczkę z określonym zagadnieniem poznanym na lekcji (tolerancja ekologiczna, zakres tolerancji ekologicznej, prawo minimum Liebiga, prawo tolerancji Shelforda, aklimatyzacja, eurybionty, stenobionty, gatunki wskaźnikowe) i układa do niego dwa pytania. Po wykonaniu ćwiczenia uczniowie zadają pytania wskazanym przez nauczyciela grupom.

2. Na zakończenie nauczyciel przeprowadza w klasie krótką pogadankę na temat możliwości praktycznego wykorzystania wiedzy zdobytej na lekcji w uprawie roślin ogrodowych lub doniczkowych, które uczniowie mają w domu.

Praca domowa:

1. Dla wszystkich: Wykonaj ćwiczenia od 1 do 5.

2. Dla chętnych: Wykonaj ćwiczenie nr 8.

Materiały pomocnicze:

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania symulacji interaktywnej:

Symulacja może również zostać wykorzystana na lekcji Tolerancja ekologiczna a środowisko życia oraz na lekcji o czynnikach abiotycznych wpływających na organizmy.