Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Gdzie występują hydroksykwasy?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony:

XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:

11) opisuje budowę hydroksykwasów; wyjaśnia możliwość tworzenia estrów międzycząsteczkowych (laktydy, poliestry) i wewnątrzcząsteczkowych (laktony) przez niektóre hydroksykwasy; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje występowanie i zastosowania hydroksykwasów (np. kwasu mlekowego i salicylowego).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje występowanie hydroksykwasów;

• wyjaśnia, na czym polega fermentacja mlekowa;

• wyjaśnia, dlaczego hydroksykwasy pełnią istotną rolę w organizmach żywych;

• konstruuje model wybranego hydroksykwasu;

• na podstawie nazwy systematycznej oraz wzoru grupowego lub strukturalnego klasyfikuje hydroksykwasy do grupy kwasów owocowych.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca w grupach;

• praca zbiorowa;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• modele kulkowe atomów;

• komputery z głośnikami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisak/kreda;

• podręczniki;

• aplikacja Mentimeter, Quizizz.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania:

• Jaka substancja odpowiada za proces kiszenia kapusty?

• Jaka substancja powstaje w mięśniach po ćwiczeniach, powodując tzw. „zakwasy”?

• Jaka substancja znajduje się w cytrusach, a także we krwi człowieka?

• Który z hydroksykwasów jest hormonem roślinnym?

• Jaki hydroksykwas znajduje się w jarzębinie oraz berberysie?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów na temat hydroksykwasów (czym są, jakie posiadają grupy, jakie są ich nazwy zwyczajowe, występowanie hydroksykwasów). Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Samodzielna analiza materiału źródłowego w e‑materiale – kwasy owocowe, po czym nauczyciel inicjuje dyskusję.

2. Nauczyciel dzieli klasę na grupy. Grupy otrzymują karteczkę z nazwą systematyczną i zwyczajową wybranego hydroksykwasu oraz modele kulkowe atomów. Zadaniem uczniów jest skonstruowanie modelu przydzielonego hydroksykwasu oraz podanie jego wzoru półstrukturalnego. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów, sprawdza poprawność merytoryczną wykonanego zadania.

3. Nauczyciel rozdaje grupom mazaki oraz arkusze papieru A2. Kolejnym zadaniem uczniów jest przygotowanie plakatu w formie mapy myśli na temat występowania i roli w przyrodzie przydzielonego dla nich hydroksykwasu. W czasie realizacji tego zadania uczniowie korzystają z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału oraz audiobooka.

4. Po zakończonej pracy liderzy prezentują na forum klasy efekty pracy grupowej z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną prac.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując polecenia załączone w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Może wykorzystać aplikację Quizizz na podsumowanie. Przykładowe polecenia i pytania skierowane do uczniów:

• Gdzie występuje kwas: mlekowy, salicylowy, cytrynowy, jabłkowy?

• Czym są kwasy owocowe? Które z hydroksykwasów należą do grupy kwasów owocowych?

• Wyjaśnij, jaką rolę pełni kwas mlekowy w organizmach żywych?

• Wyjaśnij, na czym polega fermentacja mlekowa?

• Wyjaśnij, jaką rolę pełni kwas salicylowy u roślin?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam ...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Audiobook może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji, przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego

Materiały pomocnicze:

Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Gdzie występuje kwas: mlekowy, salicylowy, cytrynowy, jabłkowy?

• Czym są kwasy owocowe? Które z hydroksykwasów należą do grupy kwasów owocowych?

• Wyjaśnij, jaką rolę pełni kwas mlekowy w organizmach żywych?

• Wyjaśnij, na czym polega fermentacja mlekowa?

• Wyjaśnij, jaką rolę pełni kwas salicylowy u roślin?

2. Arkusze papieru A2, mazaki, glutaki.

3. Kartki z nazwami systematycznymi i zwyczajowymi hydroksykwasów (każda grupa po jednym przykładzie).