Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Cechy średniowiecznego rycerza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

• tworzy mapę myśli związaną z etosem rycerskim;

• omawia cechy średniowiecznego rycerza;

• charakteryzuje Tristana i Rolanda jako wzór rycerza.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• fragment obrazu „Bitwa pod Grunwaldem” ukazujący Zawiszę Czarnego.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wprowadza uczniów w temat zajęć: Rycerz był wojownikiem. Najważniejszym jego zadaniem była walka w dobrej sprawie. Musiał więc bronić swojego króla lub księcia, któremu ślubował wierność. W razie zagrożenia kraju rycerze mieli obowiązek stawić się na rozkaz władcy, by stanąć do walki z wrogiem. Za słuszną sprawę uznawano też walkę chrześcijańskich rycerzy z niewiernymi. Od rycerzy wymagano sprawnego posługiwania się bronią i waleczności, ponieważ od ich umiejętności zależał wynik bitwy.

2. Uczniowie tworzą wspólnie na tablicy mapę myśli wokół hasła etos rycerski.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał Cechy średniowiecznego rycerza.. Prosi o zapoznanie się z tekstami z sekcji „Przeczytaj”. Chętni uczniowie (indywidualnie lub w parach) przygotowują krótkie omówienie treści tej sekcji.

2. Nauczyciel wprowadza uczniów w zagadnienie omówione w audiobooku. Opowiada o Zawiszy Czarnym i pokazuje jego wizerunek namalowany przez Jana Matejkę.
   Najsławniejszym polskim rycerzem jest Zawisza Czarny z Garbowa. Uczestniczył w wielu wyprawach wojennych i turniejach rycerskich. Wielką sławę przyniosło mu pokonanie w 1415 roku podczas turnieju we Francji rycerza Jana z Aragonii, którego uważano wówczas za najbardziej walecznego rycerza Europy. Zawisza Czarny był ideałem rycerza, który nie tylko mężnie walczył, lecz także na którego zawsze można było liczyć. Jeśli o kimś się mówi, że można na nim polegać jak na Zawiszy, to znaczy, że jest to człowiek, który nigdy nie zawiedzie.

3. Uczniowie wykonują polecenia z sekcji: omawiają cechy średniowiecznego rycerza wyeksponowane w epitafium Adama Świnki oraz wyjaśniają rolę, jaką w lirycznym opisie śmierci Zawiszy Czarnego pełnią odniesienia do mitologicznych postaci.

4. Uczniowie przechodzą do drugiej sekcji multimedialnej. Wspólnie z nauczyciel słuchają audiobooka i wykonują polecenia 1 i 2. Chętne osoby czytają swoje odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Podsumowaniem lekcji na temat cech średniowiecznego rycerza są dwa fragmenty utworów: Dzieje Tristana i Izoldy oraz Pieśń o Rolandzie. Uczniowie zostają podzieleni na dwie grupy. Każda pracuje z jednym tekstem. Po upływie ustalonego czasu grupy dzielą się informacjami związanymi z cechami Tristana oraz Rolanda.

2. Na zakończenie zajęć nauczyciel podaje kilka informacji jako ciekawostki, np.
   Właściwie wszyscy średniowieczni rycerze to mężczyźni. Dawne zwyczaje nie pozwalały, by kobiety pełniły służbę rycerską. Zdarzały się jednak wyjątki. Przykładem kobiety‑rycerza jest Joanna d’Arc, która żyła w pierwszej połowie XV w. Stanęła na czele wojsk francuskich i dzielnie walczyła przeciw Anglikom.
   Miejscem, gdzie rycerze mogli popisać się sprawnością we władaniu bronią i doskonalić swoje umiejętności, były turnieje rycerskie. Organizowali je na swych dworach królowie i książęta. W czasie turnieju odbywał się pojedynek na kopie, czyli długie włócznie przeznaczone do walki konnej. Polegał na tym, że przeciwnicy – jadąc na koniach – ruszali na siebie z wyciągniętą bronią. Wygrywał ten, który wytrącił tarczę z ręki rywalowi lub wysadził go z siodła. Czasem rycerze staczali na oczach widzów niezwykle zacięte walki. Zwycięzcy turnieju otrzymywali nagrody, na przykład zbroję i konia przeciwnika.

Praca domowa:

1. Przygotuj kodeks honorowy współczesnego człowieka.

Materiały pomocnicze:

• Michałowska T., Średniowiecze, PWN, Warszawa 1997.

• Maria Ossowska, Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa 1986.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.