Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Uczyć, bawiąc… – o humorze w Gargantui i Pantagruelu Françoisa Rabelais’go. Historia dwóch olbrzymów

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
7) rozumie pojęcie groteski, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej artystyczny i wartościujący charakter;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
8) tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
6) rozpoznaje w utworach literackich konwencje: baśniową, oniryczną, turpistyczną, nadrealistyczną, postmodernistyczną;
Lektura obowiązkowa
9) François Rabelais, Gargantua i Pantagruel (fragmenty);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • zapoznaje się z dziełem Françoisa Rabelais’go Gargantua i Pantagruel;

  • sporządza mapę myśli związaną z bohaterami lektury;

  • redaguje opis obrazu Dzieciństwo Gargantui;

  • układa plan wystąpienia, w którym wykaże, że powieść Françoisa Rabelais’go realizuje założenia głównego hasła humanistów.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel informuje uczniów:
    Tadeusz Boy‑Żeleński pisał:
    Filozofia Rabelais’go streszcza się w jednym słowie: kult życia, kult fanatyczny, radosny, taki, jaki może być u człowieka, który po latach – jak jego epoka po wiekach – niewoli strząsnął z siebie dławiące jarzmo; kult życia rozkoszujący się pełnią rozwoju wszystkich ludzkich sił i instynktów.
    Prosi uczniów o odszukanie w różnych źródłach informacji na temat twórczości Rabelais’go i zapisanie argumentów na poparcie bądź zaprzeczenie słów Żeleńskiego.

  2. Uczniowie zapoznają się z dziełem Françoisa Rabelais’go Gargantua i Pantagruel.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel dzieli klasę na dwa zespoły. Prosi obie grupy o przygotowanie map myśli związanych z bohaterami utworu. Jeden zespół tworzy mapę na temat Pantagruela, drugi - na temat Gargantui.

  2. Chętne osoby przedstawiają prace wykonane w domu.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom słuchowisko. Na jego podstawie uczestnicy lekcji w parach wykonują polecenie 1 i 2. Chętna osoba przedstawia omówienie poleceń.

  2. Uczniowie dzielą się na kilkuosobowe zespoły. Każdy z nich pracuje nad odpowiedziami do zadań 1‑7 z sekcji „Sprawdź się”. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie przedstawiciele grup prezentują odpowiedzi.

Faza podsumowująca

  1. Nauczyciel pokazuje za pomocą rzutnika obraz Dzieciństwo Gargantui. Prosi uczniów o zredagowanie opisu obrazu oraz odniesienie się do tematu lekcji - w jaki sposób obraz ukazuje humor powieści.

R1O1XvjUQDqFB
Obraz przedstawia wnętrze pokoju. Znajdują się w nim, w centralnej części trzy tęgie olbrzymy: chłopiec i dwie kobiety. Chłopiec olbrzym trzyma w lewej ręce miecz, pod prawą pachą psa mopsa. Miecz kieruje w stronę grupy kilku kobiet. Za jego plecami znajdują się cztery męskie postacie z spiczastych czapkach i długich sukmanach.
Ilustracja do powieści Rabelais'go, 1873 r.
Źródło: Gustave Doré, Dzieciństwo Gargantui, Wikimiedia, domena publiczna.

Praca domowa:

  1. Ułóż plan wystąpienia, w którym wykażesz, że powieść Françoisa Rabelais'go ośmiesza reguły współczesnego pisarzowi życia społecznego.

Materiały pomocnicze:

  • https://e‑teatr.pl/gargantua‑i-pantagruel‑s24165

  • https://culture.pl/pl/wydarzenie/gargantua‑i-pantagruel‑swiat‑mezczyzn‑oczami‑kobiet

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się