Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Reakcje litowców z niemetalami

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

3) analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne metali grup 1. i 2.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

  • wymienia nazwy i symbole pierwiastków chemicznych, zaliczanych do litowców;

  • wyjaśnia sposób powstawania wodorków litowców;

  • określa sposób powstawania azotków litowców;

  • ustala produkty reakcji litowców z siarką;

  • określa przebieg i produkty reakcji litowców z wodą;

  • pisze równania reakcji litowców z wodorem, siarką, azotem, wodą.

Strategie nauczania:

  • asocjacyjna;

  • problemowa.

Metody i techniki nauczania:

  • dyskusja dydaktyczna;

  • pogadanka;

  • ćwiczenia uczniowskie;

  • analiza materiału źródłowego;

  • wirtualne laboratorium;

  • technika bateria;

  • technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

  1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytania: Czym charakteryzują się metale? Czy właściwości różnych metali mogą się bardzo różnić (np. barwa srebra i miedzi, temperatury topnienia cyny i żelaza, gęstość ołowiu i aluminium)?

  2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów, którzy starają się odpowiedzieć na pytanie: Jak pierwiastki pierwszej grupy reagują z niemetalami?

  3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z układem okresowym pierwiastków chemicznych. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: Co charakteryzuje pierwiastki z grupy litowców? Jakie informacje o reaktywności litowców można odczytać z układu okresowego pierwiastków chemicznych? Jak reagują litowce z pierwiastkami 15., 16. i 17. grupy układu okresowego pierwiastków?

  2. Nauczyciel odsyła do wirtualnego laboratorium. Uczniowie w parach zapoznają się z poleceniem, projektują eksperyment chemiczny, uzupełniają dzienniczek elektroniczny, przeprowadzają eksperyment chemiczny. Po wyznaczonym czasie chętne osoby prezentują efekty pracy na forum klasy. Pozostali sprawdzają poprawność merytoryczną tych wypowiedzi.

  3. Jak litowce reagują ze związkami niemetali (HIndeks dolny 2O, HCl)? – ćwiczenia w zapisywaniu równań reakcji chemicznych na tablicy.

  4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje im określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, zaznaczają karteczkami samoprzylepnymi, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

  2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

  • Przypomniałem/łam sobie, że...

  • Co było dla mnie łatwe...

  • Dziś nauczyłem/łam się...

  • Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może zostać wykorzystane podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

  1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

  • Który z litowców jest najbardziej aktywny chemicznie?

  • Jak się zmienia reaktywność litowców?

  • Czy wszystkie litowce tworzą podobne związki chemiczne z niemetalami?

  • Co to są wodorki?

  • Jaki mają charakter chemiczny wodorki litowców?

  1. Nauczyciel przygotowuje na arkuszu papieru A3 narysowaną baterię ze skalą oraz karteczki samoprzylepne.

Sprawdź się