Scenariusz zajęć:

Autor: Krzysztof Błaszczak, Marta Wróbel

Przedmiot: chemia

Temat: W jaki sposób otrzymuje się glin?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

3) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glinu; wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu; tłumaczy znaczenie tego zjawiska w zastosowaniu glinu w technice;

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

4) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glinu; wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu; tłumaczy znaczenie tego zjawiska w zastosowaniu glinu w technice;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glinu; wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu i tłumaczy znaczenie tego zjawiska w zastosowaniu glinu w technice;

• opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glinu oraz jego zastosowania;

• bada właściwości amfoteryczne tlenku glinu;

• omawia sposoby otrzymywania glinu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• eksperyment chemiczny;

• analiza materiału źródlowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• mapa myśli;

• techniki zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca w grupach;

• praca indywidualna;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie:

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia glin. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z użyciem smrtfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Przedstawienie charakterystyki glinu – praca z układem okresowym – mapa myśli lub zbiorcza notatka na tablicy.

2. Omówienie właściwości fizykochemicznych glinu w oparciu o e‑materiał.

3. Uczniowie samodzielnie analizują treść e‑materiału dotyczący wydobycia i przetwarzania rudy glinu – boksytów, po czym analizują interaktywną symulację, która przedstawia proces otrzymywania metalicznego glinu i wykonują polecenia zawarte w medium.

4. Szczegółowe omówienie procesu Bayera, np. w formie sztafety (uczniowie pojedynczo omawiają kolejny etap reakcji) + burza mózgów na temat znaczenia danego etapu reakcji, np. po co rozdrabniana jest ruda boksytowa, po co odzyskiwany jest NaOH. Każdy uczeń powinien mieć przed sobą schemat procesu Bayera w formie elektronicznej lub papierowej (materiał pomocniczy).

5. Eksperyment chemiczny – „Badanie właściwości amfoterycznych tlenku glinu” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne, uczniowie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Liderzy prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiale kwestie.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytania:

• Z czego otrzymuje się glin?

• Jakie znasz sposoby otrzymywania czystego glinu?

• Na czym polega proces Bayera?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego oraz wykorzystane przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu uzupełnienia swoich braków.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Z czego otrzymuje się glin? Jakie znasz sposoby otrzymywania czystego glinu? Na czym polega proces Bayera?

2. Doświadczenie:

Sprzęt i szkło laboratoryjne: probówki, statyw do probówek, łapa drewniana, palnik, zapalniczka/zapałki, łyżka do odczynników, wkraplacze.

Odczynniki chemiczne: tlenek glinu, roztwór wodorotlenku sodu, roztwór kwasu chlorowodorowego.

Instrukcja wykonania:

• Do dwóch probówek umieszczonych w statywie wsyp niewielkie ilości tlenku glinu.

• Do pierwszej probówki dodaj, używając wkraplacza, roztwór wodorotlenku sodu. Do drugiej probówki dodaj używając wkraplacza roztwór kwasu chlorowodorowego.

• Probówki ogrzewaj nad płomieniem palnika.

• Obserwujemy zmiany.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia:

5. Przydatne grafiki: