Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: Biologia

Temat: Dobór naturalny i jego rodzaje

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
IX. Ewolucja. Uczeń:
5) wyjaśnia mechanizm działania doboru naturalnego i przedstawia jego rodzaje (stabilizujący, kierunkowy i różnicujący);
6) wykazuje, że dzięki doborowi naturalnemu organizmy zyskują nowe cechy adaptacyjne;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XVI. Ewolucja. Uczeń:
5) wyjaśnia mechanizm działania doboru naturalnego i przedstawia jego rodzaje (stabilizujący, kierunkowy i różnicujący);
6) wykazuje, że dzięki doborowi naturalnemu organizmy zyskują nowe cechy adaptacyjne;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Wyjaśnisz pojęcie doboru naturalnego.

  • Zdefiniujesz rodzaje doboru naturalnego.

  • Omówisz mechanizm działania doboru naturalnego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • ćwiczenia interaktywne;

  • odwrócona klasa;

  • symulacja;

  • mapa myśli;

  • analiza tekstu źródłowego.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

  1. Uczniowie podzieleni na grupy przygotowują prezentacje dotyczące zagadnień poruszonych w sekcji „Przeczytaj”:
    – grupa I – mechanizm doboru naturalnego;
    – grupa II – rodzaje doboru naturalnego;
    – grupa III – dobór płciowy i zmienność wewnątrzgatunkowa organizmów. Prezentacje powinny być opracowane z wykorzystaniem samodzielnie wyszukanych materiałów dodatkowych, takich jak schematy, zdjęcia, materiały audio i wideo.

  2. Uczniowie przypominają sobie informacje na temat teorii doboru naturalnego.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel wyświetla zawartość sekcji „Wprowadzenie”. Uczniowie interpretują ilustrację okładkową, wskazując na jej powiązania z tematem.

  2. Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o zdefiniowanie terminu „dobór naturalny” oraz przypomnienie, na czym polega ten mechanizm.

Faza realizacyjna:

  1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji i omówienia przez grupy materiałów przygotowanych w domu. Nauczyciel z całą klasą wybiera najlepszą prezentację, tzn. taką, która w skondensowany i poprawny sposób przedstawia informacje na temat wszystkich zagadnień.

  2. Mapa pojęć. Uczniowie indywidualnie tworzą w zeszytach mapę myśli związaną z tematem lekcji, na podstawie treści z sekcji „Przeczytaj” i prezentacji.

  3. Praca z multimedium („Symulacja interaktywna”). Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium. Uczniowie odczytują polecenie nr 3 („Jaki rodzaj doboru naturalnego został przedstawiony na symulacji interaktywnej?”) i wykonują je w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

  4. Uczniowie, pracując w parach, wykonują polecenie nr 4 („Wyjaśnij, dlaczego brązowe zające częściej padają ofiarą drapieżników na obszarach tundrowych”) oraz 5 („Na podstawie symulacji wyjaśnij, dlaczego w kolejnym pokoleniu pojawiły się wyłącznie zające o białej barwie futra”). Nauczyciel w razie potrzeby naprowadza ich na prawidłowe rozwiązanie.

  5. Uczniowie wykonują w grupach ćwiczenia nr 8 i 9, odnoszące się do tekstu źródłowego o melanizmie przemysłowym u krępaka brzozowego, następnie wylosowany zespół prezentuje swoje rozwiązania na forum. Pozostałe grupy komentują i uzupełniają informacje.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 5 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: wymyślają trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

  2. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

  1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 4 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

  • Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

  • „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

  • Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Symulacja interaktywna” na innych lekcjach traktujących o doborze naturalnym.

Sprawdź się