scenariusz lekcji

Autor: Marcin Maćkiewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Otrzymywanie alkoholi

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów – alkohole i fenole. Uczeń:

6) porównuje metody otrzymywania, właściwości fizyczne i chemiczne oraz zastosowania alkoholi i fenoli.

Zakres rozszerzony

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów – alkohole i fenole. Uczeń:

10) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania alkoholi i fenoli.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia naturalne sposoby otrzymywania prostych alkoholi;

• przedstawia metody otrzymywania alkoholi stosowane w przemyśle;

• proponuje metody laboratoryjne otrzymywania złożonych alkoholi.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika gadająca ściana;

• eksperyment - pokaz uczniowski;

• wirtualne laboratorium;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytanie: Jakimi metodami można otrzymać alkohole?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół otrzymywania alkoholi. Uczniowie proponują metody, które nauczyciel zapisuje na tablicy.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Analiza tekstu w dostępnych źródłach informacji – uczniowie samodzielnie zapoznają się z metodami otrzymywania alkoholi przedstawionymi w e‑materiale.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy, rozdaje arkusze papieru i mazaki. Zadaniem każdej grupy będzie wylosowanie danej metody otrzymywania alkoholi i opisanie jej na arkuszu papieru:

• redukcją aldehydów i ketonów;

• redukcja kwasów karboksylowych i estrów;

• oksyrtęciowanie;

• hydroborowanie.

3. Po zakończonej pracy każda z grup prezentuje wylosowaną metodę otrzymywania alkoholu (innego niż zawartego w e‑materiale) z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel kontroluje poprawność merytoryczną i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Uczeń asystent wyznaczony do przeprowadzenia eksperymentu w formie pokazu - otrzymywanie alkoholu w reakcji zmydlania tłuszczów. Uczniowie na forum formułują pytanie badawcze, hipotezę – nauczyciel czuwa nad poprawnością sformułowań. Uczniowie obserwują zmiany, jakie zaszły w trakcie eksperymentu i formułują wnioski. Chętny uczeń zapisuje równanie reakcji na tablicy. Nauczyciel kontroluje poprawność zapisu.

5. Uczniowie w parach pracują z medium bazowym – wirtualne laboratorium i przeprowadzają symulacje otrzymywania alkoholi różnymi metodami. Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Jakie są metody otrzymywania alkoholi? Na czym polega fermentacja alkoholowa? Co oznacza termin: spirytus rektyfikowany?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudności...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Multimedium może być wykorzystane przez ucznia w fazie przygotowania się do lekcji lub do sprawdzianu. Może być również wykorzystane przy porównywaniu otrzymywania alkoholi z fenolami.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie są metody otrzymywania alkoholi?

• Na czym polega fermentacja alkoholowa?

• Co oznacza termin: spirytus rektyfikowany?

2. Przygotowanie karteczek do rozlosowania metod otrzymywania alkoholi: redukcją aldehydów i ketonów, redukcja kwasów karboksylowych i estrów, oksyrtęciowanie, hydroborowanie.

3. Szkło i sprzęt laboratoryjny: trójnóg z siatką, palnik, pipeta, parownica, zapalniczka/zapałki.

4. Odczynniki chemiczne: zasada sodowa, masło.

5. Arkusze papieru, mazaki, glutaki.