Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak w formie cząsteczkowej i jonowej zapisywać równania reakcji tlenków z wodą i roztworami kwasów i wodorotlenków?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

2) ocenia wiarygodność uzyskanych danych.

Cele kształcenia – wymagania szczegółowe

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

4) opisuje typowe właściwości chemiczne tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 20, w tym zachowanie wobec wody, kwasów i zasad; pisze odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

4) opisuje typowe właściwości chemiczne tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 20 oraz Cr, Cu, Zn, Mn i Fe, w tym zachowanie wobec wody, kwasów i zasad; pisze odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• pisze równania reakcji tlenków z wodą, kwasami i zasadami w sposób cząsteczkowy i jonowy;

• porównuje pełny zapis reakcji i zapis skrócony;

• omawia zasady zapisu reakcji w formie jonowej;

• stosuje tabelę rozpuszczalności, żeby właściwie zapisać równanie reakcji w formie jonowej.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących;

• film samouczek.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zainteresowanie i dyskusja. Nauczyciel pyta uczniów: w jaki sposób można porównać reaktywność tlenków?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: czym się różnią zapisy równań reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej mapę pojęć zawartą w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj” – „Klasyfikacja tlenków ze względu na ich budowę” i razem z uczniami ją analizują.

2. Nauczyciel zapisuje przykłady kilku tlenków na tablicy, a następnie uczniowie podejmują próby zapisania na tablicy reakcji tych tlenków z wodą, wybranymi kwasami oraz zasadami w formie cząsteczkowej.

3. Nauczyciel zadaje pytanie do uczniów: jak zapisać powyższe równania reakcji w formie jonowej? Chętny uczeń podejmuje próbę zapisu równań reakcji i wyjaśnienie tego problemu na forum klasy. (Jeśli żaden z uczniów nie podejmie próby zapisu, nauczyciel naprowadza ich, pytając o rozpuszczalność poszczególnych związków i skąd można się o niej dowiedzieć. Być może uczniowie skojarzą, że chodzi tutaj o tabelę rozpuszczalności – można odwołać uczniów do e‑materiału w zakładce „Przeczytaj”.)

4. Uczniowie w parach analizują polecenie nr 1 w e‑materiale zakładka „Przeczytaj”. Po wyznaczonym czasie, chętne osoby na tablicy zapisują przykłady równań reakcji w formie jonowej podanych przez nauczyciela.

5. Nauczyciel posiada przygotowany zestaw różnych tlenków. Uczniowie losują przykładowy tlenek i przygotowują indywidualnie przykłady równań reakcji, jakim dany tlenek może ulegać: z wybraną zasadą, kwasem lub wodą. Równania reakcji zapisują w formie cząsteczkowej i jonowej. Następnie każdy z uczniów podchodzi do tablicy i zapisuje indywidualnie swoje przykłady. Pozostali uczniowie notują w zeszytach. Nauczyciel weryfikuje wraz z pozostałymi uczniami poprawność merytoryczną zapisów.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, zaznaczają małymi samoprzylepnymi kolorowymi karteczkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Dziś nauczyłem/łam się...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

2. Uczniowie analizują film samouczek celem utrwalenia umiejętności zapisu równań reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być użyty jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji lub jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co oznacza zapis cząsteczkowy, a co jonowy równań reakcji chemicznych?

• Do czego służy tabela rozpuszczalności wodorotlenków i soli?

• O jakiej reakcji jest mowa, jeśli jednym z produktów będzie osad?

2. Tabela rozpuszczalności wodorotlenków i soli.