Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Nierozważne i romantyczne – pokrewieństwo poezji Haliny Poświatowskiej i Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje tematykę wierszy Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej oraz Haliny Poświatowskiej;
dokonuje interpretacji porównawczej wybranych utworów obu poetek;
opisuje sposoby poetyckiego obrazowania M. Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej i H. Poświatowskiej;
określa funkcje wykorzystanych w wierszach środków artystycznego wyrazu.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

odwrócona klasa;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/ tablica, pisak/ kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, by przed lekcją zapoznali się z blokiem tekstowym e‑materiału Nierozważne i romantyczne – pokrewieństwo poezji Haliny Poświatowskiej i Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej oraz mapą myśli zawartą w tym materiale. Prosi o wykonanie polecenia 2 z sekcji Mapa myśli, które pomoże uczniom przygotować się do omówienia kontekstu biograficznego twórczości poetek. Pyta, czy są osoby, które chciałyby przygotować recytację lub minispektakl poetycki złożony z utworów M. Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej i H. Poświatowskiej.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom cele zajęć oraz wspólnie ustala z nimi kryteria sukcesu.
Lekcja rozpoczyna się od prezentacji poetyckiej uczniów. Nauczyciel ocenia ich zaangażowanie, pomysłowość, różnorodność wykorzystanych środków artystycznych, np. muzyki, świateł.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel prosi o przedstawienie odpowiedzi do polecenia 2 z mapy myśli, a następnie w krótkiej rozmowie, w której uczestniczą uczniowie, nakreśla kontekst biograficzny twórczości obu poetek. Pyta, czy są cechy wspólne, które łączą osobowości artystek, i takie, które je różnią. Uczniowie notują wnioski z rozmowy w formie mapy myśli.

Faza realizacyjna:

Kontynuacją rozmowy wstępnej będzie praca uczniów z mapą myśli, która pozwoli im wskazać pola wspólne w twórczości Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej oraz Poświatowskiej. Uczniowie wykonują polecenie 1 z tej sekcji, a następnie przechodzą do ćwiczeń wskazanych przez prowadzącego zajęcia.
Nauczyciel poleca uczniom wykonanie ćwiczeń 2‑6, których celem jest dokonanie interpretacji utworów poetek. Ćwiczenie 8 można potraktować jako podsumowanie fazy realizacyjnej lekcji.

Faza podsumowująca:

W rozmowie podsumowującej nauczyciel prosi, by uczniowie odnieśli się do określenia „nierozważne i romantyczne”, które przypisano poetkom w temacie lekcji. Czy to dobra charakterystyka ich życiowych postaw i twórczości poetyckiej?
Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują jedno z poleceń wskazanych w e‑materiale jako praca domowa.

Materiały pomocnicze:

Audycja Polskiego Radia Maria Pawlikowska‑Jasnorzewska – poetka miłości
Cykl Finezje literackie poświęcony Halinie Poświatowskiej, Ninateka

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Ilustracja interaktywna” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się