Sprawdź się
Zapoznaj się z wierszami: Barwy Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej oraz *** [Kolor wiosny jest zielony] Haliny Poświatowskiej, następnie podaj sformułowania najlepiej oddające funkcję pojawiających się w obu utworach barw.
BarwyOto jest fiolet – drzewa cień idący żwirem,
fiolet łączący miłość czerwieni z szafirem. –
Tam brzóz różowa kora i zieleń wesoła,
a w jej ruchliwej sukni nieb błękitne koła.
A we mnie biało, biało, cicho, jednostajnie –
bo noszę w sobie wszystkich barw skupioną tajnię. –
O, jakże się w białości mojej bieli męczę –
chcę barwą być - a któż mnie rozbije na tęczęŹródło: Barwy, [w:] Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Poezje, t. 1, oprac. M. Wiśniewska, Warszawa 1974, s. 52.
*[Kolor wiosny jest zielony]kolor wiosny jest zielony
a kolor bólu - ciemnykrew zakrzepła w jeziorze świeci
strugą słów wezbrany księżyc
wiosny kolor jest złoty
jak kwiat co pod obłokiem mieszka
kolor bólu – jest ciemny
jak rozgryziona gałąź świerka
kolor miłości – czerwony
a kolor miłości co przeszła
w najgłębszym miejscu jezioro
na wylot chłodem przeszył
ważka mnie wzięła na skrzydła
ponad wodą pociemniałą leci
kolor miłości jest złoty
jak w słońcu kolor rzekiŹródło: *[Kolor wiosny jest zielony], [w:] Halina Poświatowska, Wiersze wybrane, oprac. Jan Zych, Kraków 1995, s. 310.
- Podkreślenie smutku podmiotu lirycznego.
- Oddanie stanu ducha podmiotu lirycznego.
- Unaocznienie cierpienia podmiotu lirycznego.
- Podkreślenie zmienności stanów emocjonalnych podmiotu lirycznego.
- Ukazanie kontrastu pomiędzy różnymi stanami emocjonalnymi przeżywanymi przez człowieka.
- Budowanie nastroju wiersza.
- Podkreślenie ulotności ludzkiego życia.
- Podkreślenie niestabilności emocjonalnej podmiotu lirycznego.
- Opis przeżyć wewnętrznych podmiotu lirycznego.
Zapoznaj się z wierszem Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej Ofelia, następnie utworem Jestem Julią napisanym przez Halinę Poświatowską. Wyjaśnij, w jaki sposób korespondują ze sobą wskazane w tabeli elementy tych wierszy.
StarośćOfelia
Ach, długo jeszcze poleżę
w szklanej wodzie, w sieci wodorostów,
zanim nareszcie uwierzę,
że mnie nie kochano po prostu.Źródło: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Starość, [w:] tejże, Poezje, Warszawa 2017, s. 213.
***[Jestem Julią]mam lat 23
dotknęłam kiedyś miłości
miała smak gorzki
jak filiżanka ciemnej kawy
wzmogła
rytm serca
rozdrażniła
mój żywy organizmŹródło: ***[Jestem Julią], [w:] Halina Poświatowska, Wiersze wybrane, oprac. Jan Zych, Kraków 1995, s. 6.
| Tytuł | Tematyka | Budowa, środki artystycznego wyrazu |
|---|---|---|
Zapoznaj się z dwiema lirycznymi miniaturami Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej. Wyjaśnij, w jaki sposób zostały w tych utworach zintensyfikowane przeżycia psychiczne podmiotu lirycznego.
MiłośćNie widziałam cię już od miesiąca.
I nic. Jestem może bledsza,
trochę śpiąca, trochę bardziej milcząca,
lecz widać można żyć bez powietrza!Źródło: Miłość, [w:] Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Pocałunki, Warszawa 2011, s. 5.
FotografiaGdy się miało szczęście, które się nie trafia:
czyjeś ciało i ziemię całą,
a zostanie tylko fotografia,
to – to jest bardzo mało….Źródło: Fotografia, [w:] Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Pocałunki, Warszawa 2011, s. 5.
Zapoznaj się z wierszem Haliny Poświatowskiej Czym jest miłość. Wyjaśnij, w jaki sposób oraz za pomocą jakich środków artystycznego wyrazu zostało w utworze przedstawione tytułowe uczucie.
Czym jest miłośćPłomieniem który posiadł drewnianą chatę – pijanym
pocałunkiem wgryzł się w głąb strzechy.
Piorunem – który kocha wysokie drzewa – wodą
uwięzioną płasko – wyzwalaną przez niesyty wolności wiatr.
Włosami sosny – gładzonymi jego ręką – włosami
rozśpiewanymi w szaloną wdzięczną pieśń.
Ciemną głową topielicy – która palce rozsnuła
w poprzek fali – a uśmiech dała nieżywemu słońcu.
Wyciągnięta na brzeg – płakała długo i nie wyschła
aż dotąd póki smutni ludzie nie zakopali jej w ziemi.
Płomieniem.Źródło: Czym jest miłość, [w:] Halina Poświatowska, Wiersze wybrane, oprac. Jan Zych, Kraków 1995, s. 112.
Podaj jedno podobieństwo oraz jedną różnicę w sposobie przedstawiania motywu przemijania w utworze Koniugacja Haliny Poświatowskiej oraz wierszu Starość Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej.
StarośćLeszczyna się stroi w fioletową morę,
a lipa w atłas zielony najgładszy...
Ja się już nie przebiorę,
na mnie nikt nie popatrzy.Bywają dziwacy,
którzy z pokrzyw i mleczów składają bukiety,
lecz gdzież są tacy,
którzy by całowali włosy starej kobiety?Jestem sama,
Babcia mi na imię –
czuję się jako czarna plama
na tęczowym świata kilimie…Źródło: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Starość, [w:] tejże, Poezje, Warszawa 2017, s. 213.
Koniugacjaja minę
ty miniesz
on minie
mijamy
mijajmywoda liście umyła olszynie
nad wodą
olszyna
czerwona
zmarzła moknie
mijam
mijasz
mija
a zawsze tak samotnieminąłeś
minęłam
już nas nie ma
a ten szum wyżej
to wiatr
on tak będzie jeszcze wieczność wiałnad nami
nad wodą
nad ziemiąŹródło: Koniugacja, [w:] Halina Poświatowska, Wiersze wybrane, Kraków 1995, s. 116.
| Tytuł | Tematyka | Budowa, środki artystycznego wyrazu |
|---|---|---|
Uzupełnij poniższy schemat.
Przyroda pojawiająca się w Koniugacji Haliny Poświatowskiej oraz Starości Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej zostaje zestawiona z ludzkim życiem na zasadzie:
- kontrastu
- paraleli
Zapoznaj się z wypowiedzią poety Stanisława Grochowiaka dotyczącą twórczości poetyckiej Haliny Poświatowskiej, następnie, odnosząc się do konkretnych elementów jej wiersza *** [Moje ciało jest jak bezpański pies], uzasadnij słuszność twierdzeń Grochowiaka. Nie cytuj.
Ciało[...] wszystkie polskie pisarki erotyków nosiły na sobie mundurki z pensji imienia Emilii Plater. [...] Poświatowska - pierwsza u nas chyba - wyzbyta jest zupełnie z elementów wstydu, wstydząc się co najmniej kokieterii. Cała jej poezja to czujne, aż bolesne w swej intensywności skupienie na fenomenie własnego ciała.
Źródło: Stanisław Grochowiak, Ciało, „Współczesność 1959”, nr 5, s. 6–7.
*[Moje ciało jest jak bezpański pies]moje ciało jest jak bezpański pies
jeśli skradnie kość pieszczoty to chyba słońcu
ludzie potem mówią – liryka miłosna
a to włókna czerwone samotnościśmietniki uczuć – nawet tym zazdrości
prostytutkę z żołnierzem ominie na palcach
uśmiechnie się do płotem przemykającej kotki
szepnie dobranoc ptakom przywarłym do murui tak błądząc doczeka wysokiego świtu
bezpańskie – coraz bardziej sobie niepotrzebne
coraz mniej umiejące i rozumiejące
coraz bardziej zdumione…Źródło: Halina Poświatowska, *[Moje ciało jest jak bezpański pies], [w:] Wiersze wybrane, oprac. Jan Zych, Kraków 1995, s. 126.
Przypomnij sobie wszystkie utwory Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej oraz Haliny Poświatowskiej poznane w toku wykonywanych ćwiczeń. Oceń prawdziwość zdań. Zaznacz w tabeli P, jeśli zdania jest prawdziwe, lub F - jeśli jest fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Twórczość Haliny Poświatowskiej należy uznać za epigońską w stosunku do twórczości Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. | □ | □ |
| Nastrój w wierszach Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej buduje skomplikowana metaforyka. | □ | □ |
| Wiersze Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej kończy zwykle zaskakująca pointa. | □ | □ |
| Motywem dominującym w twórczości Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej jest przeświadczenie o zbliżającej się śmierci, świadomość przemijalności ludzkiego życia. | □ | □ |
| W wierszach Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i Haliny Poświatowskiej dostrzegalne jest „urzeczenie przyrodą”, wyczulenie na jej piękno. | □ | □ |
| Prostota kompozycyjna wierszy obu poetek służy skupieniu uwagi czytelnika na ich treści. | □ | □ |
| Istotnym motywem pojawiającym się w twórczości obu artystek są barwy korespondujące często z nastrojem, stanem ducha podmiotu lirycznego. | □ | □ |
| W twórczości obu poetek dominuje typ liryki bezpośredniej. | □ | □ |
Podaj współczesną artystkę – pisarkę, poetkę, muzyczkę, malarkę, w której twórczości dostrzegasz echa poetyckiego obrazowania Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej i Haliny Poświatowskiej. Uzasadnij swój wybór.
Zastanów się, czy określenie twórczości Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej i Haliny Poświatowskiej mianem „kobiecej” wpływa na zawężenie sposobu interpretacji ich tekstów, czy też stanowi istotną wskazówkę interpretacyjną. Uzasadnij swoje zdanie na ten temat.