Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Jakie elementy powinna zawierać dobra mowa pogrzebowa?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
2) rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie zasady ich stosowania;
6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • pozna cechy gatunkowe i językowe mowy pogrzebowej;

  • przeanalizuje środki retoryczne służące wyrażaniu pochwały;

  • wykorzysta środki retoryczne do formułowania pochwały i odpowiedzi na nią.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o zaznajomienie ze pojęciem epitafium (co oznacza, kiedy ukształtowała się ta forma, jakie są jej wyznaczniki, przykłady).

Faza wprowadzająca:

  1. Uczniowie na dużym arkuszu papieru przygotowują mapę myśli związaną z pojęciem epitafium. Po zakończonej pracy mapa zostaje powieszona w widocznym miejscu w klasie i chętna osoba dokonuje prezentacji.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel przedstawia cel i temat zajęć. Następnie uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Chętna osoba przedstawia krótko informacje, które zapamiętała z przeczytanych materiałów.

  2. Nauczyciel prosi, by uczniowie w parach zapoznali się z filmem, a następnie wykonali polecenie 1 zamieszczone w tej sekcji. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie wyjaśniają, z czego wynikała przesada w polskich mowach pogrzebowych w XVII i XVIII wieku i czy współcześnie zasada przepychu w ramach tego gatunku nadal obowiązuje. Następnie, również w parach, omawiają, czym jest makaronizowanie i jakie spełnia funkcje w mowach pogrzebowych.

  3. Uczniowie dzielą się na kilkuosobowe grupy. Każdy zespół wykonuje ćwiczenia wskazane przez nauczyciela. Przedstawiciel zespołu przedstawia rozwiązania po upływie określonego czasu.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie mapy myśli.
    Na środku znajduje się koło z napisem: Elementy mowy pogrzebowej.
    Wokół tego koła umieszczamy dziewięć innych kół, na których będą wpisane:
    - Cel, przyczyna wygłoszenia mowy,
    - Czas wygłaszania mowy,
    - Rodzaj narracji,
    - Opis przyczyn zgromadzenia,
    - Wyrażenie uczuć mówcy,
    - Wyrażenie uczuć zgromadzenia,
    - Charakterystyka zmarłego,
    - Dziedzictwo zmarłego,
    - Pouczenie moralne żałobników.
    Z każdym z kół zawierających nazwę danego gatunku związane są kolejne koła, a w nich uczniowie wpisują konkretne elementy mowy pogrzebowej, która mogłaby zostać wygłoszona do zmarłej osoby (uczestnicy zajęć mogą wybrać jakąś postać literacką).

Praca domowa:

  1. Zapoznaj się z wierszem Leopolda Staffa Epitafium.
    https://literat.ug.edu.pl/staff/032.htm
    Dokonaj analizy i interpretacji utworu.

Materiały pomocnicze:

  • https://culture.pl/pl/dzielo/epitafium‑johanna‑hessa

  • https://www.wilanow‑palac.pl/epitafium_jana_z_ujazdu.html

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się